Tabiiy fanlar fakulteti ekologiya kafedrasi suv havzalarini sanitar holati

Yer kurrasi va uning ayrim qismlari suv muvozanati elementlarining miqdoriy 
qiymatlari 
Yer kurrasi 
qismlari
 
Maydoni
 
 
Yog`in
 
Bug`lanish
 
Oqim
 
mln. km
 
ming
 
km
 
mm
 
ming
 
km
 
mm
 
ming
 
km
 
mm
 
Dunyo okeani
 
361
 
458
 
1270
 
505
 
1400
 
47
 
130
 
Quruqlikning 
chekka oqimi 
qismi
 
119
 
1 1 0
 
924
 
63
 
529
 
47
 
395
 
Quruqlikning ichki 
oqimi qismi
 
350
 
9
 
300
 
9
 
300
 
 
 

---

148 
 
Quruqliklar
 
149
 
119
 
800
 
72
 
485
 
47
 
315
 
Yer kurrasi
 
510
 
577 .
 
1130
 
7
 
1130
 
-
 
-
 
 
 
1-jadvaldagi  maiumotlar  “Mirovoy  vodny  balans  i  vodne  resurs  Zemli” 
(Leningrad,  Gidrometeoizdat,  1974  g.)  kitobidan  olingan  bolib,  ancha 
munozaralidir.  Masalan,  P.Xaggetning  “Geografiya-sintez  sovremennx 
znaniy”  (Nyu-York,  London  1975)  monografiyasida  Dunyo  okeani  yuzasidan 
bo`ladigan  bug`lanish  miqdori  336  ming  km
J
  ga  teng.  Ushbu  kitobda  Yer 
kurrasining  boshqa  qismlari  uchun  keltirilgan  ma`umotlar  ham  2-jadvaldagi 
raqamlardan keskin farq qiladi.  
Suvning  tabiatdagi  va  inson  hayotidagi 
ahamiyati.  Suvning  Yerdagi  hayot  uchun  ahamiyati  beqiyosidir.  O`zining 
uzluksiz  xarakati  tufayli  suv  Yer  kurrasida  kuzatiladigan  barcha  tabiiy 
jarayonlarda  ishtirok  etadi.  Akademik  V.I.Vernadskiyning  ta`biri  bilan 
aytganda  suvning  geografik  qobiqdagi  ishini  miqdor  jihatdan  Quyosh 
radiatsiyasi bilan taqqoslasa bo`ladi, sifat jihatdan esa uning o`rnini
 
hech narsa 
bosa olmaydi. Inson qadim zamonlardan boshlab suvdan turmush ehtiyojlarini 
qondirishda eng sodda usullarni qo`llab foydalanib kelgan bolsa, hozirgi kunga 
kelib suv  maxsus inshoot va qurilmalar  yordamida tinitilib, tabiiy  yoki sun`iy 
ravishda tozalanib, kerak bo`lgan hollarda zararsizlantirilib ishlatilmoqda.  
Qishloq  xo`jaligi  va  sanoatda  suvning  o`rnini  hech  narsa  bosa  olmaydi. 
Masalan, bug`doydan olinadigan hosilning har bir tonnasi uchun 1500  tonna, 1 
t sholi uchun 4000 t, 1 t paxta tolasini yetishtirish uchun 10000 tonnagacha suv 
talab  etiladi.  Sanoatda  1  t  g`isht  tayyorlash  uchun  1-2  t,  It  ko`mir  qazib 
chiqarish uchun 3 t, 1 t pulat, qog`oz ishlab chiqarish uchun esa 250 -300 t suv 
zarur  bo`ladi.  1  t  sintetik  tola  ishlab  chiqarish  vaqtida  esa  4000  t  gacha  suv 
talab  etiladi.  1  t  ip  gazlama  tayyorlash  uchun  10  t  suv  sarflansa,  ba`zi  bir 
sintetik tolalardan 1 t gazlama tayyorlash uchun 3000 t suv talab etiladi. 
Suv  havzalarining  eng  arzon  transport  vositasi  ekanligi  ham  hammaga 
malum.  Suv  transportining  xalq  xo`jaligini  rivojlantirishdagi  ahamiyati 
beqiyosdir.  Shu  maqsadda  dunyodagi  ko`p  daryolar  kanallar  orqali  bir -biri 

---

149 
 
bilan va dengizlar bilan tutashtirilgan.Daryolar juda katta energiya manbaidir. 
Shu sababli ko`pgina daryolarda eng arzon elektr energiyasi beruvchi GES lar 
qurilgan va qurilmoqda.