Tabiiy fanlar fakulteti botanika kafedrasi

BIRINCHI GURUH — o‘ta sovuq shiddatli va juda past bo‘lib, o‘simliklarga birdaniga ta’sir etadi. Bunday ta’sirdan sitoplazma suvi muzlaydi. Xosil bo‘lgan muz kristallari oqsil mitsellalarni shikastlaydi. Sitoplazma suvsizlanishi natijasida mikrotuzilmalar zararlanadi va bunday hujayralar nobud bo‘ladi.
IKKINCHI GURUH — o‘ta sovuq juda past bo‘lib, o‘simliklarga ta’sir etishi sababli muz kristallari hujayra devori bilan plazmolemma o‘rtasida hosil bo‘ladi. Bunday ta’sirdan hajmi yirikroq muz kristallari hosil bo‘lsa, hujayra membranasi zararlanadi va tanlab o‘tkazuvchanlik qobiliyati buziladi. Muz kristallari qayta erigandan so‘ng ham hujayra suv va moddalarni saqlay olmaydi. Bunday hujayralar nobud bo‘ladi. Agarda hosil bo‘lgan muz kristallari kichik bo‘lsa, ular membranalari zararlanmaydi va qayta erigandan keyin tirikligini saqlab qoladi.
UCHINCHI GURUH — ,‚harorat asta-sekin pasaya boshlasa va uzoq muddatli bo‘lsa, dastlab hujayralararo bo‘shliqdagi suv muzlaydi. o‘z navbatida bu muzlar sitoplazmadagi suvni xam shimib olib yiriklashadi. Ammo hujayraga kuchli salbiy ta’sir etmaydi. Qayta erish jarayonida suv yana sitoplazmaga o‘tadi va hujayralar tirikligini saqlab qoladi. Masalan, I.I.Tumanov raxbarligida o‘simliklar fiziologiyasi institutining fitotron sovutgichlarida oq qayin va qarag‘ay daraxtlarining novdalarini asta-sekin va izchillik bilan — I95⁰Sgacha muzlatib, keyin eritilganda novda hujayralari tirikligini saqlab qolgan. Juda past harorat (—200⁰S gacha) birdaniga tezlik bilan ta’sir etsa, tanadagi suv zudlik bilan oynasimon-amorf holatga o‘tadi. Bu hodisa vetrifikatsiya deyiladi. Bu jarayonda muz kristallari hosil bo‘lmaydi. Qayta suyultirish jarayonida sitoplazmada muz kristallari hosil bo‘lishiga yo‘l qo‘yilmasa hujayralar tirikligini saqlab qoladi. SHuning uchun ham bu usuldan ayrim organlarni uzoq muddatga saqlash uchun foydalanish mumkin. CHunki oynasimon-amorf holda qotib qolgan to‘qimalar o‘zining hayotiyligini uzoq saqlaydi.