Табиий фанлар факультети биология к а ф е д р а с и

59-расм. Ҳашаротларнинг тўла метаморфоз билан ривожланиши (ипак қурти):

А-еркаги; Б-урғочиси; Д-қурти; э-пилла; Ф-ғумбак

Капалак қуртининг оғиз органлари кемирувчи турда, капалакларда эса сўрувчи турда тузилган бўлади. Бундан ташқари капалак қуртларининг қорин қисмида (кукрак қисмидаги уч жуфт оёқларидан ташқари) бир неча жуфт "ёлгон" оёқлари бўлади. Улар бўғимларга аниқ бўлинмаган ва охирги учида сўрғичлари бўлади. Бундай оёқлар капалак қуртларининг ҳаракат органларидир. Капалак қуртлари ҳам ривожланиш даврида беш марта пўст ташлайди ва гумбак боскичига ўтади. Бу эса хашаротнинг тинч ривожланиш давридир. Гумбакда вояга етган капалакларга хос бўлган органлар ривожланади. Гумбак куртнинг махсус безлари ишлаб чиқарадиган суюқликдан ҳосил бўлган пиллага ўралган бўлади. Гумбак ҳаракатсиз, лекин улар танасини кимирлатиши мумкин.

Иш тартиби. 1. Ҳар хил ёшдаги (1-5 ёш) чигиртканинг личинкаларини Петри идишига қўйиб, қўл лупаси ёрдамида кузатинг ва уч, тўрт ва беш ёшдаги личинкаларда эндигина ривожланаётган канотларга эътибор беринг. Имаголарида эса канотларининг хашарот танасига нисбатан узунлигини кузатинг. Личинкалар ва имагосининг расмини чизинг. 2. Ҳар хил ёшдаги тўт ипак қуртларини Петри идишига қўйиб, уларнинг улчами ва тузилишига эътибор беринг. Кукрак қисмидаги ҳамма хашаротларга хос бўлган уч жуфт оёқларини топинг ва қорин қисмидаги "ёлгон" оёқларини қўл лупаси ёрдамида кузатинг. Пилланинг бир учини қайчи билан кесиб очинг ва унинг ичидаги гумбакни чиқариб олиб, Петри идишига қўйинг. Уни қўл лупаси орқали кузатиб, урғочи ва эркакларини фарқланг. Курт, пилла, гумбак ва капалакнинг расмини чизинг.
Лаборатория машғулоти 23.
Cйcлонеуралиа катта типи. Тўгарак чувалчанглар (Нематода) типи. Вакиллар: Одам аскаридаси( Асcарис лумбриcоидес), Чўчқа аскаридаси(Асcарис суум) ёки От аскаридаси(Парасcарис эқуорум). Ташқи ва ички тузилиши.


1 – иш.
Одам аскаридаси (Асcарис лумбриcоидес) нинг тузилиши.
(Одам аскаридасининг юкишидан сақланиш мақсадида, уларнинг ички органларини ўрганиш учун фақат чўчқа аскаридаси тавсия қилинади).