Табиатдан фойдаланиш и=тисодиёти (тфи) фанининг илмий-назарий асослари

Назорат топшириқлари.
-Шовқин-сурон унинг манбаларини изоҳлаб беринг.
-Шовқин-сурон муаммосини олдини олиш бўйича қадимда олиб борилган тадбирларни изоҳланг.
-Шовқин-суронни ўлчовчи балл системаси тушунтиринг.
5-савол бўйича ўқитувчининг асосий мақсадлари.
-Қадимий шаҳарлар ва уларнинг асосларини тушунтириш.
-Саноат таъсирида шаҳарларни ривожланишини баён қилиш.
5-савол баёнига оид муаммолар.
-Қадимий шаҳарлар ва уларнинг вужудга келиш асослари.
-Саноат таъсирида шаҳарларни ривожланишини ўзига хос томонлари.
Идентив ўқув мақсадлари:
-Қадимий шаҳарлар ва уларнинг вужудга келиш асосларини гапириб беради.
-Саноат таъсирида шаҳарларни ривожланишини ўзига хос томонларини изоҳлайди.
5-асосий савол баёни.
Энг қадимги шаҳарлар Вавилонияда, Дажла ва Фрот, кейинроқ эса Нил дарёси соҳилларида вужудга кела бошлаган. Шаҳарларнинг пайдо бўлиши замини душмандан ҳимояланиш, савдо ва маданиятнинг ривожланиши, бошқарувнинг марказлашуви билан чамбарчас боғлиқдир. Қадимги шаҳарлар манзараси атрофдаги ҳудудларнинг табиий ҳолатига яқин бўлган: рельеф, гидрографик тармоқлар унчалик ўзгартирилмаган ҳаво тоза бўлиб, шаҳар ҳудуди бевосита атрофдаги ўтлоқ, ўрмон ва далаларга туташиб кетган.
Шаҳарларнинг тезкорликда ривожланиши, ўсиши асосан саноат инқилоби билан боғлиқдир. Кўплаб завод ва фабрикалар қурилиши, шаҳарлар зиммасидаги вазифаларнинг орта бориши, аҳолисининг кўпайиши шаҳарларнинг катталашишига, улар қиёфасини ўзгаришига олиб келди. Саноатнинг ривожланиши нафақат шаҳар ҳудуди, балки унинг атрофидаги табий ландшафтларда ҳам кучли ўзгаришлар содир эта бошлади. Шаҳарлар саноат, бошқарув, маданий, транспорт ва бошқа қатор вазифаларини ўзида мужассамлаштирган аҳоли яшайдиган жой бўлиши билан бирга, азалдан кишилар учун ўта қулай меҳнат ва дам олиш шароитларига эга бўлган, маиший эҳтиёжлари қондириладиган бир бутун тарихий-меъморий, ижтимоий-иқтисодий қурилма ҳамдир. Бироқ, ҳозирги йирик саноатлашган шаҳарларда атроф муҳитнинг ифлосланганлиги, транспорт ҳаракатларининг жадаллиги, кучли шовқин-сурон ва бошқа қатор инсон саломатлигига таъсир этувчи омиллар кишиларни ҳориқишга, турли касалликларни авж олишига, сабаб бўлмоқда. Шу боисдан, саноат шаҳарларида экологик вазиятларни барқарорлаштириш улар жойлашувининг табиий-географик хусусиятлари ва иқтисодий йўналиши билан чамбарчас боғлиқдир.
Санат шаҳарларида экологик вазиятнинг ёмонлашуви асосан саноат, маиший корхоналар ва транспорт зиммасига тўғри келади. Шаҳарларнинг лойиҳа тузилмалари мураккаб ва кўп омиллидир.
Шаҳарлардаги турар жой, саноат, транспорт, омборхоналар, дам олиш, даволаниш ва санитария ҳимоя минтақаларини тўғри жойлаштиришда географик омиллар(шамол ва оқим (дарё) йўналиши ва бош) қатъий эътиборда бўлиши шарт. Шаҳарлар қурилишидаги ушбу экологик ёндашув шаҳар ҳудудида табиий компонентларнинг антропоген таъсирлари бардошлигини орттиради, табиатни ўз-ўзини тозалаш ва тиклаш қобилиятига ёрдам беради.