T. X. Boltayev, Q. Raxmonov, O. M. Akbarov geoaxborot tizimining ilmiy asoslari o’quv qo'llanma Toshkent 2019

Geoaxborot tizimining ilmiy asoslari
 
 
 
79 
 
qoʻyiladigan  darajada  boʻlmasa,  unda  syomkani  qayta  boshlash  kerak  boʻladi. 
Yangi syomkada esa oldin oʻlchangan nuqtalar joylashuvi oʻzgarishi mumkin.  
Geodezistlar an’anaviy syomka paytida burchak oʻlchash ishlarida teodolit 
va masofa oʻlchashda lenta hamda metrlardan foydalanishadi. Vaholanki, hozirgi 
kunda  bunday  asboblar  oʻrnini  ham  burchak,  ham  masofa  oʻlchay  oladigan 
elektrooptik elektron teodolitlar egallamoqda (3.10-rasm).  
 
3.10-rasm.
 Zamonaviy teodolit 
(Manba: Trimble veb-sahifasi)
 
 
Bu  turdagi  asboblar  avtomatik  ravishda  ma’lumotlarni  xotirasida  saqlaydi 
va  eng  muhimi,  vektor  nuqtalarni,  chiziqlarni  hamda  maydonlarni  toʻgʻridan 
toʻgʻri  dalaning  oʻzida  yaratadi.  Bu  esa  bizga  joyning  oʻzida  dala  va  kameral 
ishlarni  taqqoslab,  toʻgʻrilab  olish  imkoniyatini  beradi.  Zamon  rivojlanishi  bilan 
eski  geodezik  syomka  oʻrnini  yangi  zamonaviy  syomka  turlari  egallamoqda, 
natijada ishning sifati va aniqligi ham oshib bormoqda.  
Odatda,  syomka  qilish  uchun  ikki  kishi  talab  etiladi,  ulardan  biri  elektron 
taxeometrni  ishlatish  bilan  mashgʻul  boʻlsa,  ikkinchisi  nur  qaytaruvchi  prizmani 
ushlab  turishi  lozim.  Ba’zi  masofadan  turib  boshqariladigan  tizimlarda  birgina 
insonning  oʻzi  ham  elektron  taxeometr,  ham  prizmani  boshqarishga  yetarli 
boʻlmoqda. Yer yoki dala syomkasi koʻp vaqt talab qiladigan va qimmat syomka 

---