4.3. Teylor formulasi yordamida ekstremumga tekshirish
8.24-teorema.
Aytaylik,/(*,> funksiya xo nuqtaning biror (Xff-S;x0+S) atrofida
J (*)> / (x)> •••. f in>(x) (n>2) uzluksiz hosilalarga ega va
f
(xo)
= j
( x q )
=...= f {n~[)(x0)
=0,
f {n (x0)^O bo'lsin.
U holda
1) Agar n juft va J w (x0)< 0 bo'lsa, funksiya x0 nuqtada lokal maksimumga
ega bo'ladi;
2) Agar и juft va f [n> (x0)>0 bo'lsa, funksiya xo nuqtada lokal minimumga ega
bo'ladi;
3) Agar n toq bo'lsa, funksiya
xq
nuqtada ekstremumga ega bo'lmaydi.
Isbot.
0 f(x) funksiya uchun Lagranj ko'rinishidagi qoldiq hadli Teylor
formulasini yozamiz:
f(x)=f(x0) + / (xo)(x-xo) +
f
(X0)(X-X
0
) 2 + ...
+
- — - - 7
f"~l)(хо)(х-х0) п'1 + —— (bJ-(x-x0) n, bu yerda 4^(xax).
(n — 1)!
n!
Teorema shartiga ko'ra f (x0)= f ” (x0)= ...= f ”~l)(xo)=0, shu sababli
f(x) =f(xq) + L — (± 2(x -x0)n. yoki
n!
f(xH ( xo) =
(x - x 0) n
(
1
)
n!
tenglik o'rinli bo'ladi. Yana teorema shartiga ko'ra f {n> (x) funksiya x0 nuqtada
uzluksiz. Shuning uchun uzluksiz funksiyaning lokal xossalariga ko‘ra xo nuqtaning
shunday (xo-S,x0+&) atrofi topilib, bunda / 1л) (x) funksiyaning ishorasi f tn]
( x q )
ning
ishorasi bilan bir hil bo'ladi. Aytaylik, xe (xo-S,xo+5) bo'lsin. U holda
(xo-S,xo+S)
bo'lishi ravshan. Endi quyidagi ikki holni qaraymiz.
1-hol.
Aytaylik, n toq son bo'lsin. U holda (xo-S,xo+S) atrofda (1) tenglikning
o'ng tomonidagi J <я (ф ko‘paytuvchining ishorasi / (я)
(
xq
)
ning ishorasi bilan bir hil
202
boMadi, ikkinchi ko‘paytuvchi esax>Xo da(x-x0)'1 >0, x da (x-xo)n<0 boMadi, ya’ni
(лг-jco)” ifoda x0 nuqta atrofida ishorasini o‘zgartiradi. Bundan esa (1) tenglikning
chap tomoni, ya’ni f(x)-f(x0) ayirma ham x0 nuqta atrofida ishorasini o‘zgartirishi
kelib chiqadi.
Shunday qilib, n toq son boMganda f(x) funksiya xo nuqtada ekstremumga ega
boMmaydi.
2-hol. Endi n juft son boMsin. U holda (1) tenglikning o‘ng tomoni ishorasini
o‘zgartirmaydi, uning ishorasi /'" * (
xq
) ning ishorasi bilan bir hil boMadi. Bundan
agar / (
xq
)<0 boMsa, u holda f(x)-f(xo)<0, ya’ni f(x) demak, funksiya xo
nuqtada maksimumga ega boMadi. Agarda f ^ (xo)>0 boMsa, u holda f(x)-f(xo)>0,
ya’ni f(x)>f(xp), demak, funksiya xo nuqtada minimumga ega boMadi. ♦
8.25-misol. Ushbu y=xs-5x4-5 funksiyaning ekstremumlari topilsin.
Yechish. Funksiyaning kritik nuqtalarini topamiz. Uning uchun funksiya
hosilasini topamiz: у ’=5x4-20x3. Kritik nuqtalar faqat statsionar nuqtalardan iborat,
shuning uchun 5x4-20x3=0 tenglamani yechamiz. Uning ildizlari x/=0, xf=4 boMadi.
Ikkinchi tartibli hosilani topamiz: f " (x)=20x3-60x2.
f (4)>0 boMgani uchun, x=4 nuqtada funksiya minimum qiymat qabul
qiladi: f(4)=-261.
(0)=0 boMgani uchun uchinchi tartibli hosilani hisoblaymiz:
^=60дг7-120д:, f " (0)=0, to‘rtinchi tartibli hosilani hisoblaymiz: f (i)(x)=\20x-
120, f A>(0y=-\20<0 va n=4 juft boMgani uchun 3-teoremaga ko‘ra jc=0 nuqtada
funksiya maksimumga ega:/(0)=-5.
Do'stlaringiz bilan baham: |