T. Q. Ortiqov, O. M. Nazarov Analitik laborant va fizik-kimyoviy tekshirish usullari

Фронтал хроматография – суюқ ёки газ ҳолатдаги аралашма адсорбент қатламига узлуксиз-тўхтовсиз юбориб турилади.

Элюент хроматография – аралашма адсорбент қатламига киритилгандан сўнг у орқали элюент (суюқ эритувчи ёки газ) ўтказиб турилади.

Сиқиб чиқариш хроматографияси – элюент билан бирга аралашма компонентларига нисбатан юқори самарада адсорбцияланадиган бирикма ўтказилади.

Аралашма бирикманинг хроматографик ажралиши, асосн қўйидагича жараён турлари бўйича амалга ошади:

Адсорбцион – аралашмадаги компонентларнинг адсорбцент билан таъсирланиши бир хил бўлмаслигига асосланган;
Тақсимланиш – компонентларнинг ҳаракатчан ва қўғалмас фазаларда турлича таркалишига асоланган;
Ион алмашиниши – компонентларнинг ион алмашиниш хоссалари бўйича фарқланишига асосланган;
Сингиш – молекулалар шакли, ўлчамлари ҳамда ҳар хил зарядланганликларига асосланган.
Қўзғалмас фаза кучли бўкадаган гел бўлганда, бу усул “Гелхроматография” деб юритилади.
Қўзғалмас ва ҳаракатчан фазаларнинг агрегат ҳолатларига қараб, “Газ хроматография” (газ-суюқлик, газ қаттиқ модда), “Суюқлик хроматография” (суюқлик суюқлик, союқлик-қаттиқ модда, суюқлик гел) турларга бўинишини ҳам кўрсатиб ўтмоқ керак.
Газ хроматография усулидан асосан енгил ўчувчан ва термик анча чидамли моддаларни бир-биридан ажратишда фойдаланилади. Суюқлик хроматографияси эса, органик ва анорганик моддаларни бир-биридан ажратиб тахлил ва тадқиқ қилинишида қўлланилади. Қўйида, амалда кенг ишлатиладиган хроматография усуллар тури бўйича батафсил илмий-амалий маълумотлар берилади.
Назорат саволлари:

1. 
   Хроматографик услуб моҳияти ҳақида нималарни биласиз?
   
2. 
   Хроматографик услуб кандай гуруҳларга бўлинади?
   

11 – Машғулот


Калибрлаш графигини тузиш. Олинган натижалар аниқлигини текшириш ва таҳлил қилиш.