T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

19-rasm. Elektrmaydonkuchlanganligichiziqlari 
Nuqtaviy zaryad maydon kuchlanganligi chiziqlari radial chiziqlardan iboratdir. Musbat 
zaryad uchun kuch chiziqlari yo‘nalishi zaryaddan chiqqan bo‘ladi (
19- rasm
). 
 

---

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 114 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
 
20-rasm. Musbatnuqtaviyzaryadelektrmaydonkuchchiziqlari 
Manfiy zaryad uchun esa, kuch chiziqlari yo‘nalishi zaryadga yo‘nalgan bo‘ladi (
20 - rasm
). 
Kuch chiziqlari bir zaryaddan chiqib ikkinchi zaryadda tugaydi.
 
21-rasm. Manfiy nuqtaviy zaryad elektrmaydon kuch chiziqlari 
Elektr maydonida zaryadni ko‘chirishda bajarilgan ish 
Har qanday maydon va shu maydondagi kuchning tabiati bajarilgan ishning 
ko‘rinishi bilan aniqlanadi. Jumladan, bajarilgan ish yo‘lning traektoriyasiga bog‘liq bo‘lish 
yoki bo‘lmasligi, kuch va maydon tabiatining mezoni bo‘lib xizmat qiladi. 
Misol uchun, qo‘zg‘almas nuqtaviy zaryad 
q
0 
vakuumda 
r
r
q
E




3
0
0
4

elektr maydonini hosil qilgan,deb hisoblaymiz. Shu maydonda boshqa nuqtaviy 
q 
zaryad 
harakat qilayotgan va 1-nuqtadan2-nuqtaga ko‘chgan bo‘lsin (3
2-rasm
). 

---

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 115 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
Elektr maydoni kuchi ta’sirida bajarilgan ish quyidagi integral bilan ifodalanadi 




12
12
3
0
0
12
4
r
r
d
r
q
q
r
d
E
q
A





, 








2
1
0
0
12
1
1
4
r
r
qq
A

,