T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 349 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
(4.2) – tenglamaning yechimi bo‘lgan to‘lqin funktsiyasi n, 
, m uchta parametrni o‘z 
ichiga oladi. Spin spektral chiziqlarning nozik strukturasini tushuntirish uchun qabul 
qilingan. 
Elektronning energiyasi faqat n – bosh kvant soniga bog‘liq bo‘lgani va 
, m ga 
bog‘liq bo‘lmagani uchun, E
n 
energiyaning berilgan qiymatiga bitta emas, 
, m kvant 
sonlari bilan farqlanadigan bir nechta energetik holatlar to‘g‘ri keladi. Bunday energetik 
holatlar aynigan holatlar deb ataladi.
Aynigan energetik holatlar soni E
n
energetik sathning ayniganlik tartibini belgilaydi.
Masalan, 
kvant soniga, m kvant sonining 
qiymatlari to‘g‘ri keladi. n kvant 
soniga 
kvant sonining qiymatlari to‘g‘ri keladi. Demak, berilgan n bosh kvant soniga
, 
qiymatlar to‘g‘ri keladi. 
orbital kvant sonining har xil qiymatlariga mos keladigan holatlar impuls momentining 
qiymatlari bilan farqlanadilar. Atom fizikasida 
ning har xil qiymatlariga to‘g‘ri keladigan 
elektron holatlari quyidagicha belgilanadilar: 
holatda bo‘ladigan elektron S – elektron (S - holatdagi) deb ataladi, 
, P – holat 
, D – holat 
, ƒ – holat, va h.k. 
Elektronning quyidagi holatlari mavjud bo‘lishi mumkin: 
1s, 2s, 2p, 3s, 3p, 3d, 4s, 4p, 4d, 4f . 
Yorug‘likning nurlanishi yoki yutilishi elektronni yuqorida ko‘rsatilgan bir sathdan 
ikkinchisiga o‘tishida sodir bo‘ladi. 
Shunday qilib, Layman seriyalari np 

1s (n = 2, 3, 4,……) o‘tishlarida, Balmer seriyalari 
n
s 

2p (n = 3, 4, 5,……) o‘tishlarda kuzatiladi. 
Pauli prinsipi. Elementlarning davriy tizimi 
Vodorod atomidan farqli, ko‘p elektronli atomlarda ham har bir elektronning holati 
o‘sha 4 ta kvant sonlari bilan tavsiflanadi. Elektronlar orasidagi o‘zaro ta’sirlar mavjudligi 
ular energiyasining ayniganligini yo‘qqa chiqaradi. Atomning odatdagi qo‘zg‘almagan 
holatida elektronlar eng quyi energetik sathlarda joylashgan bo‘ladi. Shu sababli, istalgan 
atomlardan odatdagi holatda barcha elektronlar, xuddi 1s (n = 1, 
= 0) holatda bo‘lishi 




)
1
2
(



2
1
1
)
1
2
(
n
z
n










0


1


2


3




---