T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
m
V
m
V


RT
m
PV


K
G
N
R
k
A
/
10
38
,
1
23




nkT
V
T
kN
V
RT
P
m
A
m



nkT
P

25
1
0
0
2 68 10
L
P
N
,
м
kT





---

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 359 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
29-MA’RUZA: MOLEKULYAR FIZIKA 
 
REJA: 
1.
 
Taqsimot funktsiyalari
2.
 
Maksvell-Boltsman, Fermi – Dirak va Boze – Eynshteyn taqsimot funktsiyalari 
3.
 
Ideal gaz molekulalarining issiqlik harakati tezligi va energiyasi bo’yicha 
taqsimoti
4.
 
Gaz molekulalarining o’rtacha to’qnashish soni va o’rtacha erkin yugurish yo’li
5.
 
Gaz molekulalarining potentsial energiya bo’yicha Boltsman taqsimoti 
Gazlar molekulyar -
kinetik nazariyasining asosiy tenglamasi va molekulalarning 
tezliklarga bog‘liq Maksvell taqsimotini keltirib chiqarishda gaz molekulalariga tashqi 
kuchlar ta’sir etmaydi deb faraz qilingan edi. Shuning uchun molekulalarni hajm bo‘yicha 
bir tekis taqsimlangan, deb hisobladik. Ammo, istalgan gaz molekulalari Yerning, tortishish 
xususiyatiga ega bo‘lgan, potentsial maydoni ta’sirida bo‘ladi. Bir tarafdan gravitatsiyaviy 
tortishish va ikkinchi tarafdan molekulalarning issiqlik harakati gazning qandaydir statsionar 
holatga, ya’ni bosimning balandlik bo‘yicha kamayishiga olib keladi.
Barcha molekulalar massalarini bir xil, havo temperaturasini o‘zgarmas, tortishish 
maydonini bir jinsli, deb hisoblaymiz. Agarda h balandlikda atmosfera bosimi R ga teng 
bo‘lsa, h + dh balandlikda esa bosim R + 

P ga tengdir. dh > 0 bo‘lganda, dP < 0. h, h + 
dh balandlikdagi bosimlar farqi, asosi birlik yuza, balandligi dh ga teng bo‘lgan tsilindr 
hajmida joylashgan gaz og‘irligiga teng bo‘ladi: 
 1-rasm. Gaz bosimining balandlikka bog‘liqligi
bu yerda 

- h balandlikdagi gazning zichligidir (dh juda kichik bo‘lgani uchun, balandlik
o‘zgaradigan sohada gaz zichligini o‘zgarmas, 
deb hisoblanadi). Demak, 
, 
Ideal gazning holat tenglamasidan 
gdh
dP
P
P




)
(
gdh
dP


RT
m
PV



---