T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4
2
8
2
3
4
5
/
10
67
,
5
15
4
град
m
Vt
c
k








---

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 323 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
24-MA’RUZA: KVANT MEXANIKASI ASOSLARI 
 
REJA: 
 
1. Fotoeffekt 
2. Tashqi fotoeffektning qonunlari va kvant nazariyasi 
3. Yorug’lik bosimi 
4. Kompton effekti 
Fotoeffekt. 
Absolyut qora jismning issiqlik nurlanishini yorqin tushuntirgan 
Plank gipotezasi, fotoeffekt hodisasini ham tushunib yetishda o‘z ifodasini topdi va 
u kvant nazariyasini shakllantirishda katta ahamiyatga ega bo‘ldi.
Fotoeffekt – tashqi, ichki va ventilli bo‘lishi mumkin. 
Elektromagnit nurlanish ta’sirida moddalardagi elektronlarning tashqariga chiqish 
hodisasi 
tashqi fotoelektrik effekt (fotoeffekt)
deb ataladi. Tashqi fotoeffekt asosan qattiq 
jismlarda (metallar, yarim o‘tkazgichlar, dielektriklar) hamda gazlardagi alohida atom va 
molekulalarda (fotoionlashish) kuzatiladi. 
Fotoeffekt Gerts tomonidan 1887 yilda birinchi marta kuzatilgan. U, gazlarni uchqun 
chiqish davrida ultrabinafsha nurlanish bilan nurlatganda razryad jarayonining kuchayishini 
kuzatgan. 
Fotoeffekt xodisasini birinchi marta Stoletov mukammal o‘rgangan. Fotoeffekt 
hodisasini o‘rganuvchi qurilma tuzilishi 1 - rasmda keltirilgan.
 
Vakuum trubkadagi 
K 
- elektrod katod deb ataladi va u tekshirilayotgan har xil 
metallardan tayyorlanadi. 
A 
– elektrod anod deb ataladi va metall to‘rdan iborat bo‘ladi. 
Ikkala elektrod tashqi kuchlanishga ulangan bo‘lib, 
R
o‘zgaruvchan qarshilik
(potentsiometr) yordamida kuchlanish qiymati va
ishorasini o‘zgartirish mumkin. O‘rganiladigan metall (katod) monoxromatik yorug‘lik bilan 
yoritilganda xosil bo‘ladigan tokni zanjirga ulangan milliampermetr orqali o‘lchash 
mumkin. 

---