T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 259 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
To‘lqinlar interferentsiyasida energiyalar yig‘indisi murakkab ko‘rinishga ega. To‘lqinlar 
interferentsiyasi muhitning qo‘shni sohalari orasida tebranishlar energiyasining qayta 
taqsimlanishiga olib keladi. Ammo energiyaning umumiy miqdori o‘zgarmay qoladi. 
Turg‘un to‘lqinlar 
Bir xil amplitudali ikkita qarama-qarshi yo‘nalgan to‘lqinlarni qo‘shilishida juda 
muhim bo‘lgan interferentsiya hodisasi kuzatiladi. Natijada paydo bo‘lgan tebranma jarayon 
turg‘un to‘lqin
deb ataladi. 
Ushbu ikki to’lqin qo’shilgandagi joylashuv turg’un to`lqin deb ataladi
. 
Amalda turg‘un to‘lqinlar to‘lqinlarni to‘siqlardan qaytishida hosil bo‘ladi. 
x
- o‘qi 
bo‘ylab, qarama - qarshi yo‘nalishlarda tarqalayotgan, amplituda va chastotalari bir xil 
bo‘lgan ikkita yassi to‘lqinning tenglamasini yozamiz.
, (1) 






















x
t
ASin
x
t
ASin








2
2
2
1

---

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 260 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
To`lqin hech qayerga ketib qolmaydi, lekin u tepaga va pastga tebranma harakat 
qiladi. 
Bu ikki tenglamani qo‘shsak, natijaviy to‘lqin tenglamasini keltirib chiqaramiz: 
, (2) 
Arqonning ba`zi bir nuqtalari umuman harakat qilmayotganiga e`tibor bering. Bu 
qo`zg`almas nuqtalar tugunlar deb ataladi. 
Bu tenglamadan, turg‘un to‘lqinning har bir nuqtasida uchrashayotgan, to‘lqinlar 
chastotasiga teng chastotali tebranishlar kuzatilishi ko‘rinib turibdi va uning amplitudasi
x
ga quyidagicha bog‘liq bo‘ladi: 
t
Sin
x
ACos










2
2
2
1
x
ACos
A
tur


2
2


---