T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

 
 
1
sin
0
2
2


xdx
n
A




2

A
,......)
3
,
2
,
1
(
sin
2
)
(


n
x
n
x
n




n
m
n
m
E
E
E
n
n
n
2
2
2
2
2
1
)
1
2
(
2














---

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 344 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
27-MA’RUZA: KVANT MEXANIKASI ASOSLARI 
Reja: 
1.
Vodorod atomi 
2. Kvant sonlar 
3. Energiya va impulsning kvantlanishi 
4. Pauli printsipi 
5. Atomlarda elektronlarning energetik sathlar bo’yicha taqsimoti 
Siyraklashgan gaz yoki parlar ko‘rinishidagi yakkalangan atomlar ma’lum 
temperaturalarda alohida spektral chiziqlardan iborat spektr chiqaradi. Shu sababli, 
atomlarning chiqargan spektrini chiziqli spektrlar deb atashadi. Vodorod atomining spektri 
batafsilo‘rganilgan (
1 – rasm
). 
Shveytsariya fizigi M. Balmer
o‘sha davrgacha ma’lum bo‘lgan vodorod atomining spektral 
chiziqlarini ifodalash uchun quyidagi empirik ifodani keltirib chiqardi:
,
bu yerda 
– Ridberg doimiysidir. 
1-rasm. Vodorod atomining chiziqli spektrlari
,....)
5
,
4
,
3
(
1
2
1
1
2
2










n
n
R

 
m
107
 
1,1
=
R
-1


---

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 345 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
ekanligini hisobga olsak, (1) - ifodani chastotalar uchun quyidagicha yozish 
mumkin: 
,
bu yerda R =
c = 3,29

10
15
c
-1 
ham 
Ridberg doimiysidir
.
(1.1) va (1.2) ifodalardan, n ning turli qiymatlari bilan farq qiluvchi spektr chiziqlari 
guruhini yoki seriyasini hosil qilish mumkinligi ko‘rinib turibdi va ular Balmer seriyalari 
deb ataladi. n koeffitsient oshib borishi bilan, chiziqli seriyalar bir-biriga yaqinlashadi, n
cheksiz qiymat Balmer seriyasining chegarasini belgilaydi.
Vodorod atomlari chiqargan spektrni batafsil o‘rganish natijasida boshqa seriyalar ham 
topildi (
1 - rasm
). Spektrning ultrabinafsha sohasida kuzatilgan seriya Layman seriyasi deb 
ataladi.
2-rasm. Chiziqli spektrlarning elektron qobiqlarga bog‘liqligi
Spektrning infraqizil sohasida esa quyidagi seriyalar topildi: 
; 


c

,....)
5
,
4
,
3
(
1
2
1
2
2









n
n
R

R

,....)
5
,
4
,
3
(
1
1
1
2
2









n
n
R

2
2
1
1
Pashen seryasi
4 5 6
3
R
( n
, , ,....)
n











---