T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 209 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
8 - rasm. Induktivlik va qarshilikdan iborat elektr zanjiri. 
t 
= 0 vaqt momentida zanjirni manbaga ulasak, undagi tok 0 dan 
I
o
qiymatgacha orta 
boradi.
Tokning ortishi (o‘zgarishi) qo‘shimcha o‘zinduksiya 
EYuK
ni vujudga keltiradi. Om 
qonuniga asosan, quyidagi ifodani yozishimiz mumkin: 
Ifodaning barcha qismlarini 
L
ga bo‘lsak 
, (1) 
ga ega bo‘lamiz. Bu bir jinsli bo‘lmagan differentsial tenglamaning yechimi (
t
= 0 da
I 
= 
I
o
ga teng bo‘lganda) 
, (2) 
dan iboratdir. 9 - rasmda zanjir manbaga ulangandagi tokning o‘zgarish grafigi keltirilgan. 
Tok qiymati eksponentsial ko‘rinishda oshib boradi va bunga tegishli vaqt
nisbatga kuchli bog‘liqdir. 
9 - rasm. Zanjirni tok manbaiga ulashda hosil bo‘lgan induksiyaviy tokning vaqtga 
bog‘liq o‘zgarishi. 
O‘zaroinduksiya
10 - rasmda bir-biriga yaqin joylashgan ikkita konturni olamiz. 
1 - konturda qandaydir manba orqali 
I
1
tok oqadi. 
dt
dI
L
IR
z
o







'
0



L
I
L
R
dt
dI












t
L
R
e
I
I
1
0
L
R

---

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 210 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
Bu tok 

1 
= 
L
1
I
1
magnit oqimini hosil qiladi va uning 

12
qismi 2 - konturni sizib 
o‘tadi. 

12 
= 
L
12
·
I
1 
,
 
dt
vaqt ichida 
I
1
tokni 
dI
1
qiymatga o‘zgartirsak, 2 - konturda o‘zinduksiya EYuK ni hosil 
qilamiz