T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 202 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
5 - rasm. V induksiyali magnit maydonida aylanayotgan N o‘ramli ramka. 
 
Boshlang‘ich momentda (
t 
= 0), ramka tekisligi 
V
yo‘nalishga perpendikulyar 
bo‘lsin. Bu ramkani kesib o‘tuvchi magnit oqimi 
dan borat. 
t
momentda esa, u 
 
ga teng bo‘ladi.
Chulg’amni bursak, chulg’amdan o’tuvchi magnit oqimi kamayadi. 
Ramkada magnit oqimining tutilishi
 
 
BS


0

cos



BS


cos


NBS

---

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 203 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
ga teng. Induksiyaviy 
EYuK
esa, quyidagiga teng bo‘ladi: 
Zanjir qarshiligi 
R
bo‘lsa, ramkadagi induksiyaviy tok
, (10)
 
ga teng bo‘ladi.
Bu yerda, 

o
va 
I
o
– induksiyaviy 
EYuK
va tokning maksimal 
qiymatlaridir.
(
10
)
- ifoda bo‘yicha o‘zgaruvchi tok, 
sinusoidal o‘zgaruvchan tok
deb ataladi.
Magnit oqimi tutilishi 

1
dan 

2
qiymatgacha o‘zgarishi uchun ketgan vaqtda zanjir 
orqali oqib o‘tgan 
Q
zaryad miqdorini hisoblab ko‘ramiz: 
t
- vaqt momentida induksiyaviy tok
ga teng. 
dt
kichik vaqt ichida zanjir orqali 
dQ
zaryad oqib o‘tadi: 
, (11)
 
 

1 
dan 

2
gacha intervalda (11) - ifodani integrallasak quyidagiga ega bo‘lamiz: 
, (12) 
Magnit maydonining o‘zgarishi hisobiga hosil bo‘lgan elektr maydon kuch chiziqlari 
magnit kuch chiziqlarini chirmab oladi.
V induksiya vaqt bo‘yicha o‘zgargani uchun
, 
sirkulyatsiya vektori, elektrostatik maydon induksiya vektoridan farqli ravishda nolga 
teng emas.
Shuning uchun bunday elektr maydoni potentsial maydon emas, u uyurmali bo‘ladi 
va bunday maydon nuqtalarida potentsial bir xil qiymatga ega bo‘lmaydi. Kuch chiziqlarini 
boshi va oxiri bo‘lmay, ular yopiq chiziqlardan iborat bo‘ladi.