T o s h k e n t «vektor-press»

Samarqand
Scimarqand —  katta  shahar. 
U  yerda  baland-baland
 
binolar  bor.  Ular pishiq  g'ishtdan  ishlangan.
Yaqinda  zamonaviy  mehmonxona  binosi  qad  ko'tardi.
 
Sha ha ruing  ko'rkam   jam olini  ko'rgan  kishi  xursand  bo'ladi.
 
Sam arqand  tarixiy  yodgorliklarga  boy  shahardir.
O'qituvchi  m atn n i  bir  m arta  ifodali  o'qib  beradi.  Suhbat 
yordam ida  o'quvchilar 
Samarqand,  baland,  xursand
 so'zlari 
oxiridagi 
«d»
  undoshi, 
g'ishtdan
  so'zidagi  «/»  undoshi  talaf- 
fuzda  tushib  qolayotganini,  a m m o   yozuvda  saqlanishini 
aniqlaydilar.  O'qituvchi  sana  va  sarlavhani  yozadi  va:
— 
Men  matndagi  gaplarni  bitta-bitta  o'qiyman.  Sizlar 
gap  tarkibidagi  talaffuzda  tushib  qoladigan 
«d»
  yoki 
«t»
 
undoshli  so'zlarni  yozasizlar,  —  deb  ta ’kidlaydi.
O'qituvchi  birinchi  gapni  o'qiganda,  o'quvchilar 
Sam ar­
qand
  so'zini  yozib,  vergul  qo'yadilar.  O'qituvchi  ikk in­
chi  gapni  o'qiganda,  bolalar 
baland-baland
  so'zini  yozib, 
vergul  qo'yadilar.  Shu  tarzda  matndagi  gaplarning  barchasi 
o'qiladi.
Saylanm a  d iktant  yozib  bo'lingach,  doskadagi  m atn 
qayta  o'qiladi  va  ish  o'qituvchi  rahbarligida  tekshiriladi. 
O'qituvchi  m atndagi 
Samarqand,  baland-baland,  g'ishtdan,
 
xursand
  so'zlarining  tagiga  chizadi,  bolalar  o'z  ishlarini 
doskadagiga  solishtirib,  xatolarini  to'g'rilaydilar.
Saylanma  diktant  yozish  uchun  o'quvchi  g ram m atik   va 
imlo  qoidalarini  bilishi  kerak.  Saylanma  diktant  o'quv- 
chilarni  har  bir  gapga,  so'z  birikmasiga,  har  bir  so'zga 
diqqat  bilan  qarashga  odatlantiradi, 
kerakli  so'zning 
g ram m atik   shaklini  amaliy  ravishda  qo'llashga,  ziyraklikka 
o'rgatadi.
K O 'R S A T U V   D IK T A N T I
Ko'rsatuv  diktanti  boshlang'ich  sinflarning  ha m m a sid a  
o'tkaziladi.  Buning  uch u n   o'tilgan  mavzuga  doir  m atn 
«D iktantiar  to ‘plam i»dan  tanlanadi  va  darsdan  oldin 
husnixat  qoidalariga  rioya  qilgan  holda  doskaga  yozib 
qo'yiladi.
8

---

M atn bir m arta shoshm asdan,  ifodali  qilib o'qib beriladi. 
Suhbat (savol-javob) yordamida tushuntiriladi va o'rganilgan 
qoidalar 
eslatilib, 
m atn 
m az m u n i 
m ustahkam lanadi. 
S hundan  so'ng  matn  vaqtincha  berkitib  qo'yiladi  va  aytib 
yozdiriladi.  M atnni  aytib  yozdirib  bo'lgach,  doskadagi 
m atn  ochiladi.  O'quvchilar  yozganlarini  doskadagi  m atnga 
taqqoslab,  yo'l  qo'ygan  xatolarini  to'g'rilaydilar.
M asalan,  2-sinfda  nutq  va  gap  haqida  tushuncha 
hosil  qilinganidan  keyin  quyidagi  m atn  asosida  ko'rsatish 
diktanti  o'tkazish  m umkin.
Tong
Tong  otdi.  Borliq  uyg'ondi.  Qushlar  say ray  boshladi.
 
Quyosh  nurini  sochdi.  Ко ‘chalarda  harakat  boshlandi.
Doskadagi  m atn   ifodali  qilib  o'qilgach,  gapning  oxirida 
ovozning  pasayishi,  yozuvda  nuqta  qo'yilishi,  gapning 
birinchi  so'zi  bosh  liarf  bilan  yozilishi  suhbat  yordam ida 
tushuntiriladi.  So'ng  doskani  parda  bilan  berkitib,  m atn 
aytib  yozdiriladi.
O'qituvchi  birinchi  gapni  (
Tong  otdi)
  o'qiydi,  a m m o  
u n da n  so'ng  nuqta  qo'yilishini  aytmaydi.  O'quvchilar gapni 
yozib,  oxiriga  tegishli  tinish  belgisini  qo'yadilar.  O'qituvchi 
boshqa  gaplarni  ham   shu  tartibda  aytib  yozdiradi.
M atn  yozdirib  bo'lingach,  doskadagi  m atn  ochiladi. 
O'quvchilar  yozganlarini  doskadagi  yozuvga  solishtirib, 
xatolarini  tuzatadilar.
O'qituvchi  o'quvchilar  daftarini  dars  oxirida  yig'ib 
oladi,  tekshirib,  mustaqil  ish  singari  baholaydi.
2-sinfda  so'z  oxirida  jarangli  undosh  o'rniga  uning 
jarangsiz jufti  eshitiladigan