T me/tuit students chanel kompyuter tarmoqlari 1 Ma'ruza

t.me/tuit_students_chanel 
–
tarmoqni ish faoliyatini ta’minlovchi tizimlar: tarmoqni boshqarish; trafik 
nazorati; texnik ekspluatatsiya; 
–
avtomatlashtirilgan to‘lov (billing tizimi) tizimlari va biznes jarayonlarini 
ta’minlovchi tizimlar. 
AXning asosiy xususiyatlari quyidagilardir: 
–
konfidensiallik, ya’ni ruxsatsiz axborotlarni olishdan himoyalash; 
–
yaxlitlilik, ya’ni ruxsatsiz axborotni buzishdan muhofaza etish; 
–
foydalana olishlik, ya’ni axborot va resurslarni ruxsatsiz cheklashlardan 
muhofaza qilish. 
Qoidaga ko‘ra, ma’lumotlar uzatish tarmoqlarida tarmoq xavfsizligini to‘g‘ri 
ta’minlash bosqichlari quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
–
obektlarning umumiy xususiyatlari (tasnifi, foydalanilgan texnologiyalari 
va funksiyalar tarkibi); 
–
AXni ta’minlashdan asosiy maqsadlar, vazifalar va AXni ta’minlashning 
funksiyalarini shakllantirish, shuningdek mazkur maqsadlarga erishish yo‘llari;
–
xavfsizlikka tahdid etuvchi xavflar va ularni amalga oshirish yo‘llarini 
tahlil etish;
–
AXni ta’minlashning asosiy tamoyillari, yondashuvlar, chora - tadbirlar, 
mezonlar, usullar va vositalar.
Har qanday ma’lumot uzatish tarmog‘i axborot manbasi, uzatuvchi, axborot 
uzatish kanali, ma’lumotni qabul qilishdan tashkil topadi (26.1-rasm).
 
26.1-rasm. Ma’lumot uzatish tarmog‘i tuzilishi 
 
Manba 
Signal
manbasi 
Muxit
Qabul
Yovuz niyatli 
odam 
Axborot chiqib ketish kanali 

---

t.me/tuit_students_chanel 
Mazkur tizimlardan kundalik amaliyotda ularning o‘z vazifalari doirasida 
foydalaniladi va mazkur tizimlar rasmiy ma’lumot uzatish vositalari hisoblanadi. 
Ularning faoliyati raqobatchilar tomonidan g‘ayriqonuniy kirishni istisno etuvchi 
ishonchli, aniq va xavfsiz axborot etkazib berish maqsadida nazorat etib boriladi. 
Biroq muayyan sharoitlar mavjud bo‘lib, ular yuzaga kelganda ob’ekt va sub’ekt 
xohish-irodasidan qat’iy nazar ma’lumotlar tarmoq ichida bir nuqtadan 
ikkinchisiga jo‘natib yuboriladi.
Axborot sizib chiqib ketish kanali
deb maxfiy axborot manbasidan 
buzuvchigacha bo‘lgan jismoniy (moddiy) yo‘lni tushunmoq kerak, mazkur yo‘l 
davomida 
ma’lumot 
uzatish 
tarmog‘ini 
loyihalashtirish, 
yaratish 
va 
takomillashtirish davomida muhofaza etilayotgan ma’lumot yoki kalit vazifalar 
sizib chiqib ketishi yoki ularga ruxsatsiz kirish amalga oshirilishi mumkin. 
Tarmoqda axborotni muhofaza qilish tizimlari bir yoki bir nechta 
funksiyalarni bajarishi mumkin. Quyida perimeter va tarmoq xavfsizligini 
ta’minlash sohasidagi asosiy funksiyalar bajarilishini ta’minlovchi AXVlari ro‘yxati 
keltirilgan.
AXVlar funksional modullar bo‘lib, ular asosida hisoblash tizimining tarmoq 
xavfsizligining kompleks tizimi yaratiladi: 
–
tarmoqlararo ekranlar; 
–
tajovuzni oldini oluvchi tarmoq tizimlari; 
–
kriptografik shlyuzlar; 
–
masofaviy muhofaza etilgan kirish shlyuzlari; 
–
SSL VPN shlyuzlari; 
–
universal xavfsizlik shlyuzi; 
–
DDoS -taxdiddan himoyalash;
–
AX tahdidlari va trafikni monitoring qilib borish.