T me/tuit students chanel kompyuter tarmoqlari 1 Ma'ruza

t.me/tuit_students_chanel 
26-ma’ruza 
TARMOQ XAVFSIZLIGI 
 
Reja: 
1. Tarmoq xavfsizligi vazifalari 
2. Asosiy tushuncha, atamalar
 
3. Tarmoq xavfsizligiga qo‘yiladigan talablar 
4. Tarmoq xavfsizligi usullarining klassifikatsiyasi 
26.1. Tarmoq xavfsizligi vazifalari 
 
Telekommunikatsiya tarmoqlaridan bugungi kunda turli xil vazifalarni hal 
etishda 
foydalaniladi, 
xususan, 
taqsimlangan 
ma’lumotlar 
bazasini 
shakllantirishda, foydalanuvchilar o‘rtasida ma’lumotlar almashinuvida, ishlab-
chiqarishda, xo‘jalik va ilmiy-texnikada mushkul vazifalarni bajarishda 
taqsimlangan hisoblash tizimlari shaklantirishda ishlatilmoqda. Tarmoq 
texnologiyalari inson faoliyatining barcha jabhalariga jadallik bilan kirib kelishi 
natijasida tarmoq faoliyati xavfsizligi va tarmoq orqali axborot uzatish xavfsizligini 
ta’minlash vazifasi birinchi o‘ringa chiqishi tabiiy holdir.
Jahon tajribasi shuni ko‘rsatmoqdaki, tarmoq texnologiyalarining 
rivojlanishi bilan bir qatorda tarmoqli kompyuter jinoyatchiligi paydo bo‘ldi, bu 
jinoyatchilikka qarshi kurash esa o‘z navbatida katta miqdorda intelektual va 
moliyaviy sarf-xarajat talab etadi.
Jamiyat faoliyatining turli jabhalariga telekommunikatsiya texnologiyalari va 
uskunalarining jadallik bilan tadbiq etilishi, ularning roli va ahamiyatini qayta 

---

t.me/tuit_students_chanel 
ko‘rib chiqishga olib kelmoqda, chunki jamiyatni telekommunikatsiya tarkibiy 
infratuzilmasining xavfsiz ishlashi borasida ehtiyoji ortib boradi. 
Telekommunikatsiya tarmoqlarida horijiy texnologiya va uskunalardan 
foydalanilish natijasida jamiyat faoliyatining turli sohalari, ulardagi AX darajasiga 
bog‘liq bo‘lib bormoqda, sababi yashirin zaifliklar mavjudligi mazkur sohalar 
faoliyatiga ruxsatsiz aralashish xavfini oshiradi va mazkur ehtiyoj texnik taraqqiyot 
jarayonida faqatgina ortib boradi.
Telekommunikatsiya tarmoqlarida AXni ta’minlashdek muammoning 
ahamiyati va dolzarbliligi ko‘plab g‘ayriqonuniy qoidabuzarliklar kabi aniq faktlar 
bilan tasdiqlanadi. 
Telekommunikatsiya tarmoqlari axborot muhitiga ta’sir o‘tkazish yo‘li orqali 
tarmoqlar faoliyatiga ruxsatsiz aralashuvni namoyish etuvchi bir nechta misollarni 
ko‘rib chiqamiz. 
1991-yil Iroq – Quvayt urushining boshlang‘ich davrida AQSh Mudofaa 
vazirligi topshirig‘iga binoan Iroqning asosan horijda ishlab-chiqarilgan DT 
vositalari bilan ta’minlangan butun telekommunikatsiya tizimi faoliyati to‘xtatib 
qo‘yildi.
Yana bir misol sifatida 1999-yildagi NATO kuchlari tomonidan bombardimon 
qilish arafasida Serbiya telekommunikatsiya tarmoqlarini umumiy o‘chirilishini 
keltirishimiz mumkin. Sababi mazkur harbiy harakatlar davrida Sloveniyada ishlab 
chiqarilgan ATC SI 2000 qurilmalari qisqa muddat davomida ishlamay qolgan. 
2007-yil aprel oyida Estoniyada axborot xuruji “taqsimlangan xizmat 
ko‘rsatishni rad etish” (DDoS) natijasida, Internet tarmog‘i infratuzilmasi bir necha 
hafta davomida ishdan chiqqan. 
2007-yil 24-avgust va keyingi bir necha kun davomida, Microsoft 
korporasiyasi dunyo bo‘ylab o‘n millionlab kompyuterlarga ruxsatsiz kirishni 
amalga oshirdi. Mazkur ruxsatsiz kirish Windows XP va Windows Vista operasion 
tizimlari (OT)dan foydalanuvchilarning kompyuterlariga Internet tarmog‘iga 
ulanganda qo‘llaniluvchi to‘qqizta fayllarni o‘rnatishdan iboratdir. Mazkur fayllar 
xattoki OTni avtomatik yangilash funksiyasi o‘chirilgan kompyuterlarda ham 
almashtirilgan. 

---