T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ ÇAĞDAŞ TÜrk lehçeleri ve edebiyatlari anabiLİm dali irak türkmen tüRKÇESİnde kalip sözler noor ghazi elaiS

Başıva dönüm “Başına dolanayım”, Sene fede olayım “Sana feda olayım” kalıp sözleri de yine bir hastanın başında dolanılırsa hastanın iyileşeceğine, onun yerine dolananın öleceğine, kurban ya da feda olacağına inanılmasıyla ilgilidir. Bu gibi duaların ilk anlamlarının belli inanç ve itikatlarla meydana geldiği anlaşılmaktadır. Hatta çocukların oturmuş bir kimsenin yanında oynarken etrafında dolanmaları, çocukların tehlikeli bir olayla başbaşa kalacakları anlamına gelir. Bu durumdaki çocukları aksi istikamette dolandırarak olumsuz durumun ortadan kalkacağına inanılır (Paşayev 1998: 57).
Ögüvde ölüm, büyügümsen ağamsan, ayağın altında öleyim gibi dualar ise eski çağlardaki merasimlerle ilgilidirler. Yazılı ve şifahî edebiyatlarda görüldüğü gibi eski çağda aşiret reisi veya nüfuzlu bir şahsın vefatında kul ve hizmetçilerinden birkaçını öldürüp onun ayak tarafına gömerlermiş (Paşayev 1998:57).
Seni soğancı Ahmed tükanı ögünde görem inşallah bedduası “Seni darağacında asılmış görürüm inşallah” anlamındadır. Kerkük’ün Pazar meydanında soğancı Ahmed’in dükkânı önünde suçluları darağacına asarlarmış. Bu beddua da bu yaşananlarla ilgili olarak ortaya çıkmıştır (Paşayev 1998: 60).
“Altunuvuz yez ossun, keteniviz bez ossun” bedduası ise Kerkük’te Kale ve Korya mahalleleri arasında yarı şaka yarı gerçek hoşnutsuzluktan ileri gelen küfür, istihza içeren aşağıdaki mısradan meydana gelmiştir:
Sığır eti yiyin, atlası bez Kalalılar⁴⁴
Kuyu suyu içen, altunu yez⁴⁵ Kalalılar (Paşayev 1998: 60).
Saçı kesilmiş, saçıv kesilsin bedduaları da eski inanç ve geleneklerle ilgili olarak meydana gelmiştir. Eski devirlerde Kerkük yöresinde günah işlemiş kişinin saçını kesip, onu halk içinde bednam (maskara) ederlerdi. Iraklı araştırmacı İbrahim Dakuki de “Eskiden toplumun diline düşen, lanetine maruz kalan genç kızın âleme ibret olması için saçını keserlerdi” diye kaydetmiştir (Paşayev 1998: 62). Bugün bile anne kızına kızdığında, öfkelendiğinde öfkesini azaltmak için “saçıv kesilsin” bedduasını dile getirir. Görüldüğü üzere bu bedduaların tarihi eski zamanlardaki geleneklerle ilgilidir (Paşayev 1998:62).