T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ ÇAĞDAŞ TÜrk lehçeleri ve edebiyatlari anabiLİm dali irak türkmen tüRKÇESİnde kalip sözler noor ghazi elaiS

İmam Hüseyin haqqiçin (ITFHİ: 529)

İmam Hasan haqqiçin (ITFHİ: 529)

İmam Zeynelabidin (ITFHİ: 529)

İmam Kazım haqqiçin (ITFHİ: 529)

Hazret-i Fatma haqqiçin (ITFHİ: 529)

Hazret-i Zeynep haqqiçin (ITFHİ: 529)

On ikki imam haqqiçin (ITFHİ: 529)

Imam haqqiçin (ITFHİ: 529)

İmam Qasım haqqiçin (ITFHİ: 529)

Ömer Menden haqqiçin (ITFHİ: 529)

Yel imamı haqqiçin (ITFHİ: 529)

Danyal peğember (ITFHİ: 529)

Abu Uluk haqqiçin (ITFHİ: 529)

İbrahim Semin haqqiçin (ITFHİ: 530)

Baba Mahmut haqqiçin (ITFHİ: 530)

Xıdırzinde (ITFHİ: 530)

Şıx Abdulqadir haqqiçin (ITFHİ: 530)

Mursa Ali haqqiçin (ITFHİ: 530)

2.1.3.3. Aile Büyükleri ve Değer Verilen İnsanlar Üzerine Edilen Yeminler

İnsanların zamanla düşünceleri değiştikçe yeni yeminler de ortaya çıkıyor. Bunların içinde değerli saydıkları aile bireyleri, ana, baba, amca vb. adına edilen yeminler şunlardır (Paşayev 1998: 54):

1. 
   Abim canıçın (ITFHİ: 530)
   
2. 
   Ablam canıçın (ITFHİ: 530)
   
3. 
   Adına qessem olsın (ITFHİ: 530)
   
4. 
   Babam canıçın (ITFHİ: 530)
   
5. 
   Babam goruna (ITFHİ: 530)
   
6. 
   Babam ruhuçın (ITFHİ: 530)
   
7. 
   Babamın başıçın (ITFHİ: 530)
   
8. 
   Başıvıçın³⁴ (ITFHİ: 530)
   
9. 
   Canıvçın³⁵ (ITFHİ: 531)
   
10. 
    Dayımın canına (ITFHİ: 531)
    
11. 
    Dayımın göoruna (ITFHİ: 531)
    
12. 
    Dayımın ruhuna (ITFHİ: 531)
    
13. 
    Dedem canıçın (ITFHİ: 530)
    
14. 
    Dedem goruna (ITFHİ: 530)
    
15. 
    Dedem ruhuçın (ITFHİ: 530)
    
16. 
    Emmim goruna (ITFHİ: 531)
    
17. 
    'Emmimin canına (ITFHİ: 531)
    
18. 
    Emmimin ruhuna (ITFHİ: 531)
    
19. 
    'Ezizlerivin canıçın (ITFHİ: 530)
    
20. 
    Merhumun ruhuna (ITFHİ: 530)
    
21. 
    Nenem canıçın (ITFHİ: 530)
    
22. 
    Nenem goruna (ITFHİ: 530)
    
23. 
    Nenem ruhuçın (ITFHİ: 530)
    
24. 
    Nenemin canıçın (ITFHİ: 530)
    
25. 
    Oğlım canıçın (ITFHİ: 530)
    
26. 
    Oğlım haqıçın (ITFHİ: 530)
    
27. 
    Oğlımın tek canıçın (ITFHİ: 530)
    
28. 
    Rehmetlinin ruhuna (ITFHİ: 530)
    

Ayrıca namusla ve şerefle ilgili yeminler de çoğunluğu teşkil etmektedir (Paşayev 1998: 54):

1. 
   Şerefimde (Paşayev: 54)
   
2. 
   Giyretimde (ITFHİ: 532)
   
3. 
   Namusumda (ITFHİ: 532)
   
4. 
   İmanımda (ITFHİ: 532)
   
5. 
   Dinimde (ITFHİ: 532)
   
6. 
   Vicdanımda (ITFHİ: 532)
   

2.1.3.4. İnsanın Kendisine veya Değer Verdiklerine Beddua Niteliğinde Ettiği Yeminler

Yeminler eski çağlardan beri kutsal olarak kabul edilmişlerdir. Bu yüzden yeminini/ andını bozan kişiden nefret edilirmiş ve onu yalancı ilân ederlermiş. Bu tip insanlar, toplum içinde hiçbir saygıya ve değere sahip olmazlarmış. Bu sebeple de yemin namus ve şerefle eşit tutulmuş, yeminini bozmaktansa, ölüm tercih edilmiştir (Paşayev 1998: 53):

1. 
   Allah meni daş etsin “Allah beni taş eylesin” (ITFHİ: 531)
   
2. 
   Babamın mezarını açım “Babamın mezarını açayım” (ITFHİ: 531)
   
3. 
   Bu aya kör baxım “Bu aya kör bakayım” (ITFHİ: 532)
   
4. 
   Bu evim kül olsın başıma “Bu evim kül olsun başıma” (ITFHİ: 532)
   
5. 
   Bu güne kör baxım “Bu güne kör bakayım” (ITFHİ: 532)
   
6. 
   Bu güneşe kör baxım “Bu güneşe kör bakayım” (Paşayev: 53)
   
7. 
   Cehennemde de yerim olmasın “Cehennemde de yerim olmasın” (ITFHİ: 532)
   
8. 
   Dilim kesilsin “Dilim kesilsin” (ITFHİ: 531)
   
9. 
   Dizivizin günehi boynımda “Dizinin günahı boynuma” (ITFHİ: 532)
   
10. 
    Elim ayağım olsın “Elim, ayağım olsun” (ITFHİ: 531)
    
11. 
    Elim qurısın “Elim kurusun” (ITFHİ: 532)
    
12. 
    Elsiz ayağsız qalım “Elsiz ayaksız kalayım” (ITFHİ: 531)
    
13. 
    Elsiz qolsız qalım “Elsiz kolsuz kalayım” (ITFHİ: 531)
    
14. 
    Esker qaçağı olum “Asker kaçağı olayım” (Paşayev: 53)
    
15. 
    Evden çıxmıyım “Evden çıkmayım” (ITFHİ: 531)
    
16. 
    Evim yansın / Evime od düşsün “Evim yansın/ Evime ateş düşsün” (ITFHİ: 532)
    
17. 
    Evim yıxılsın “Evim yıkılsın”(ITFHİ: 532)
    
18. 
    Gavur türbesine yatım “Gavur mezarında yatayım” (ITFHİ: 531)
    
19. 
    Gözim tepeme çıxsın “Gözüm başıma çıksın” (ITFHİ: 531)
    
20. 
    Günahıv boynuma “Günahın boynuma” (ITFHİ: 531)
    
21. 
    Günahıviz mene yazılsın “Günahınız bana yazılsın” (ITFHİ: 531)
    
22. 
    Güneş çıxmasın üzerime “Güneş doğmasın üzerime” (ITFHİ: 532)
    
23. 
    İçtiğim mene haram olsın “İçtiğim bana haram olsun” (ITFHİ: 532)
    
24. 
    İkki gözüm kör ossın “İki gözüm kör olsun” (Paşayev: 53)
    
25. 
    İmanım kâfirlerin olsın “İmânım kafirlerin olsun” (ITFHİ: 531)
    
26. 
    İmansız ölüm “İmansız öleyim” (ITFHİ: 532)
    
27. 
    Kafir ölüm “Kafir öleyim” (ITFHİ: 531)
    
28. 
    Kafirlerden haşr olum “Kafirlerden haşr olayım” (ITFHİ: 531)
    
29. 
    Kefensiz gömsinler “Kefensiz gömsünler beni” (ITFHİ: 531)
    
30. 
    Kör qurşın vursın “Kör kurşun vursun” (ITFHİ: 531)
    
31. 
    Lal olum “Lal olayım” (ITFHİ: 531)
    
32. 
    Nenem bacım arvadım olsın “Anam, bacım karım olsun” (ITFHİ: 531)
    
33. 
    Nenemin mezarını açım “Annemin mezarını açayım” (ITFHİ: 531)
    
34. 
    Ocağım sönsün “Acağım sönsün” (ITFHİ: 532)
    
35. 
    Oğluımı gömüm “Oğlumu gömeyim” (ITFHİ: 531)
    
36. 
    Ölümimi göresen “Ölümü gör” (Paşayev: 53)
    
37. 
    Öz oğlumi gömüm “Kendi oğlumu gömeyim” (ITFHİ: 532)
    
38. 
    Öz ögümi görmiyim “Kendi önümü görmeyeyim” (ITFHİ: 532)
    
39. 
    Quri ekmege hesret qalım “Kuru ekmeğe hasret kalayım” (ITFHİ: 532)
    
40. 
    Quri soğana hesret qalım “Kuru soğana hasret kalayım” (ITFHİ: 532)
    
41. 
    Rehmetlinin mezarını açım “Rahmetlinin mezarını açayım” (ITFHİ: 531)
    
42. 
    Sebbeh çıxmasın üzerime “Üzerime sabah olmasın” (ITFHİ: 532)
    
43. 
    Sen ölesen “Sen ölesin” (ITFHİ: 531)
    
44. 
    Sütüm haram olsın “Sütüm haram olsun” (ITFHİ: 532)
    
45. 
    Topuğım yere degmesin “Topuğum yere değmesin” (Paşayev: 53)
    
46. 
    Türbeye imansız enim “Mezara imansız ineyim”(ITFHİ: 531)
    
47. 
    Yahudu olum “Kafir olum” (ITFHİ: 531)
    
48. 
    Yahudu türbesinde gömsinner “Kafir mezarında gömsünler beni” (ITFHİ: 531)
    
49. 
    Yediğim mene haram olsın “Yediğim bana haram olsun” (ITFHİ: 532)
    

2.1.3.5. Diğer Yeminler

Irak Türkmen folklorunda ilk yeminler, Zerdüştlük ve insanın bugüne kadar idrak edemediği tasavvurlarla ilgili olarak ortaya çıkmıştır. İnsanoğlu, ayı, güneşi, ateşi, suyu, göğü, sabahı, akşamı, toprağı ve yeri kutsal varlık olarak kabul etmiş ve onlara yemin etmiştir (Paşayev 1998: 53):

1. 
   Bu axşama “Bu akşama ant / yemin olsun” (ITFHİ: 533)
   
2. 
   Bu ev haqqiçi (ITFHİ: 533)
   
3. 
   Bu günortaya “Bu öğlen vaktine ant / yemin olsun” (ITFHİ: 533)
   
4. 
   Bu güneş haqqiçi (Paşayev: 53)
   
5. 
   Bu halal luqmaya (ITFHİ: 533)
   
6. 
   Bu hâlal sofreme “Bu helal soframa ant / yemin olsun” (ITFHİ: 533)
   
7. 
   Bu nimet haqqiçi (ITFHİ: 533)
   
8. 
   Bu nimete qessem olsın (ITFHİ: 532)
   
9. 
   Bu sebbehe “Bu sabaha ant / yemin olsun” (ITFHİ: 533)
   
10. 
    Bu yemeğe qessem olsın (ITFHİ: 532)
    
11. 
    Bu zat haqqiçi (ITFHİ: 533)
    
12. 
    Duz ekmeg haqqiçin (ITFHİ: 532)
    
13. 
    Duz ekmege qessem olsın (ITFHİ: 532)
    
14. 
    Su haqqiçi (ITFHİ: 533)
    
15. 
    Toprağ haqqiçi (ITFHİ: 533)
    

Irak Türkmenleri arasında sözün başında sıklıkla kullanılan “valla, vallahi” gibi sözlerin de daha çok anlamı pekiştirmek için, adeta bir zarf gibi dilde kalıplaşmış bir şekilde kullanıldıkları söylenebilir. Örneğin aşağıdaki diyalogda olduğu gibi:

1. 
   Neçe uşağıv var? “Kaç çocuğun var?”
   
2.