T azimov, U. E. Raxmatov organik olamning rivojlanishi va antropologiya (ii-qism)

Bolalaming bo’yiga o’sishi, asosan, oyoqlami uzayishi hisobiga ro’y bergan. Bolalaming bo’yiga o’sishi eniga o’sishiga va vaznining ortishiga nisbatan tez bo’ladi.

Agar XIX asrda bolalar 26 yoshgacha o’sgan bo’lsa ikkinchi jahon urushidan oldin bo’yiga o’sish 21 yoshda, qizlarning o’sishi esa 18 - 19 yoshgacha bo’lgan. Qizlarning bo’yining balandligi 16 - 17 yoshda to’liq shakllanadi. Akseleratsiya jarayoni shahar hamda qishloq aholisi o’rtasida ro’y bermoqda.

Keyingi vaqtda shahar aholisi o’rtasida akseleratsiya to’xtagan bo’lsada, qishloqlarda davom etmoqda. Yaxshi taminlangan oilalarning bolalari o’z o’rtoqlariga nisbatan, o’z ota - onalariga nisbatan bo’ychan hisoblanadilar.

Akseleratsiya jarayoni har - xil etnik guruhlarda turli darajada ro’y bermoqda. Masalan, sobiq SNG davlatlari orasida akseleratsiya yevropaliklarda, mongoloidlar - buryat, qirg’iz, qozoqlarda kuzatilmoqda. Tana vaznining ortishi yaponlar, eskimoslar, kanadalik indeyslar Janubiy Afrika negrlarida hatto past bo’yli bushmenlarda ham ro’y bermoqda.

Akseleratsiya sabablari to’g’risida har-xil farazlar bor. Birinchi farazga binoan akseleratsiyaga sabab yashahs sharoiti birinchi navbatda oziqlanishning yaxshilanishi (hayvon oqsili, yog’i, sutidan) shakar va vitaminlardan foydalanish ortganligi, sanitariya - gigiyena ko’nikmalarini yaxshilanganligi, oila a’zolarining kam sonli bo’lishi, tibbiyot yutuqlari (emlash, kasallarning kamayishi) profilaktika ishlarining yaxshilanishi sanaladi.