T azimov, U. E. Raxmatov organik olamning rivojlanishi va antropologiya (ii-qism)

Autekologiya

Demografik ekologiya

Sinekologiya

Odam autekologiyasi mediklar harakati tufayli juda yaxshi o‘rganilgan. Chunki mediklar zararli ekologik muhitga tushgan odamlar bilan ko‘p ishlaydilar.

Demografik ekologiya bilan ko‘proq geograflar, iqtisodqilar ko‘p ishlaydilar.

Sinekologiya ustida biologlar ko‘proq ishlaydilar.

Oziq darajalarida moddalar va energiyaning progressiv kamayib borishiga ekologik piramida qoidasi deyiladi.

Avalgisi keyingisi uchun oziq hisoblangan, o‘zaro bog‘langan bir necha turlar yoki organizmlar yig‘indisi oziq zanjiri deb ataladi. Inson oziq zanjiri va ekologik piramidada o‘z o‘rniga ega. Har qanday populyatsiya yoshi, tarkibi, individlar umrining o‘rtacha uzunligi, ko‘payish tezligiga bog‘liq. Populyatsiyalarda yosh va qari individlar nisbatiga qarab o‘sayotgan, barqaror va soni kamayib borayotgan populyatsiyalarga farq qilinadi. Inson dastlab tabiat nimani inom etgan bo‘lsa shu bilan qanoatlangan. Tabiatga deyarli salbiy ta’sir ko‘rsatmagan. Inson o‘z evolyusiyasi davomida soni orta borgan va extiyoji ham ortgan. Rivojlanayotgan jamoa axoli soni ortib borishi bilan birga oziq maxsulotlariga, xomashyoga, suv resurslariga, chiqindilarni joylashtirishga extiyojlari ham ortib botshi bilan ta’riflanadi. Bu albatta tabiiy muxitga bo‘lgan ta’sirni kuchaytiradi, biotik va abiotik omillardan foydalanishni jadallashtiradi.

Tibbiyot fanlarini yutuqlari, insonlarning o‘rtacha umr ko‘rish muddatini uzayishi axoli sonining jadal o‘sishi - XX asrning asosiy demografik o‘ziga xosligidir. XX asrning o‘zida axoli soni 4,4 mlrdga ko‘paydi. Axoli sonini ortishi uning muxitga antropogen ta’sirini yanada kuchaytiradi. Axolisi ko‘p bodgan mamlakatlarida axoli sonini ortishini cheklash, oilani rejalashtirish ishlari amalga oshirilmoqda.