T. A. Xo’jaqulov «muammo tahlili va yechim» fanidan

Elektr tasvirlash modellari
. Fizika sohasida qo‘llanilib, elektr 
tarmog‘i xarakteristikasi tarzida tasvirlanadi. 
Qurilishlarda bajariladigan ishlarning bajarilish muddatini 
aniqlashga yo‘naltirilgan matematik modellar deb ataladi. 
Xalq xo‘jaligining turli tarmoqlaridagi bajarilayotgan ishlar 
tengsizlik va tenglamalar sistemasiga mos matematik model olib 
kelinib, ular iqtisodiy-matematik modellar deb yuritiladi. 
Nazariy savollar: 
1.
Ilm deb nimaga aytamiz? 
2.
Ilmiy yondashuv xususiyatini aytib bering? 
3.
Ilmiy metod tushunchasi? 
4.
Modellar yordamida nima ishlar bajaramiz? 
 

---

17 
IV BOB. Muammolar yechimiga kreativ yondashuv
 
4.1.
 
Ratsional yechimni qabul qilish bosqichlari
Ratsional yechimni qabul qilish bosqichlari qo‘yidagi sxemada 
keltirilgan bolib unda asosan muammoni echimi echishda quyidagi 
sxema asosida bajarilishi keltirib o’tilgan (4.1.1 -sxema). 
4.1.1 – sxema. 
Muammoni tahlili va hal qilish metodlari. 
Qaror qabul qilishni 
bilish boshqaruv funksiyalari uchun zarur, shu sababli qaror qabul 
qilish jarayoni boshqaruv nazariyasining asosidir.
Uning boshqalardan ajralib turuvchi xususiyatlari bo‘lib:
- Ilmiy metoddan foydalanish, ya’ni kuzatib turish, gipotezalarni 
shakillantirish, gepotezalarni aniq va ishonchliligini tasdiqlash.
- Tizimga orientatsiyalanish. 
- Turli modellardan foydalanish.
- Modellar turlari: jismoniy, analogli (tashkiliy sxema, grafik), 
matematik (obekt yoki xarakatlarni ta’riflashda simvollardan 
foydalanish).
4.2.
 
Tahlil va ekspertizadan o‘tkazish jarayonida 
o‘rganiladigan jihatlar
Modellarni qurish jarayoni bir necha boshqichdan iborat:

---

18 
Masalani qo‘yilishi; modelni qurish; modelni ushbu jarayon, 
ob’ekt yoki hodisani tasvirlashning aniqligiga tekshirish; modelni 
qo‘llash; tadqiqot va amalga oshirish jarayonida modelni yangilash.
Modelning samaradorligi boshlang‘ich ishonchsiz faraz, 
informatsion cheklov, foydalanuvchining modelni tushunib yetmasligi, 
model yaratishning o‘ta qimmatlili va shu kabi potensial xatolik 
hisobiga kamayishi mumukin.
Ko‘pincha modellashtirishda o‘yin nazariyasi (teoriya igr) 
qo‘llaniladi. Biznesda u raqobatchining harakatlarini modellashtirishda 
qo‘llaniladi, asosan o‘zgaruvchan narh siyosati muamosi sabab.