T. A. Xo’jaqulov «muammo tahlili va yechim» fanidan

 

Formulalar asosida

Teoremalar asosida

Aksiomalar asosida

Algoritmlar asosida
Natijalarni
tahlil qilish 
va qaror 
qabul qilish 
Tekshirish 
natija asosida 
faraz qilish 
Savollar: 
-taxminlarni 
informuli 
rovka qilish 
- muammolar 
tuzilishi 
-ma’lumot 
larni xulosa 
qilish 
Gipoteza 
va 
Prognoz 

---

15 

Modellar yordamida
Model(lat. Modulus-ulchov, me’yor)-biror obekt yoki obektlar 
sistemasining obrazi yoki namunasidir. Masalan, Yerning modeli 
globus, osmon va undagi yulduzlar modeli planetariy ekrani; odam 
suratini shu surat egasining modeli deyish mumkin. 
Modellashtirish 
uslubidan 
xozirgi 
zamon 
fanidan 
keng 
foydalanilmoqda. U ilmiy-tadqiqot jarayonini osonlashtiradi, ba’zi 
hollarda esa murakkab obektlarini o‘rganishning yagona vositasiga 
aylanadi. Modellashtirish, ayniqsa mavhum obektlarni, olis-olislarda 
joylashgan obektlarni, juda kichik hajmli obektlarni o‘rganishda 
ahamiyati kattadir. Modellashtirish uslubidan fizik, astronomik, 
biologik, iqtisod uchun xam foydalaniladi. 
Obstrakt, fizik, matematik va biologik -modellar
• 
Abstrakt modellar 
qatoriga matematik, matematik-mantiqiy 
modellar kiradi
• 
Fizik model. 
Tekshirilayotgan jarayonning tabiati va geometrik 
tuzilishi asl nusxadagidek, ammo undan miqdor (o‘lchami, 
tezligi, hajmi) jihatidan farq qiladigan modellardir
• 
Matematik modellar 
tizimlarning tuzilishi, o‘zaro aloqalari va 
funksiyasi qonuniyatlarining matematik-mantiqiy, matematik 
tavsifidan iborat bo‘lib, tajriba ma’lumotlariga ko‘ra yoki 
mantiqiy asosda tuziladi, so‘ngra ular tajriba yo‘li bilan tekshirib 
ko‘riladi. 
• 
Biologik model 
turli tirik obektlar va ularning qismlari-molekula, 
suv-hujayra, organizm va shu kabilarga xos biologik tuzilish, 
funksiya va jarayonlarni molellashtirishda qo‘llaniladi.