Suyuqlikning harakati naporli va naporsiz bo`lganda, O’tkazgich quvurning gidravlik hisobi. Reja

15.2. O’zgarmas diametirli uzun quvurlarning hisobi.
Yuqorida aytib o`tilgan masalalarning istalganini yechishda 1-1 va 2-2 kesimlar uchun Bernulli tenglamasi tuzuladi (15.1-rasm). Bunda mahalliy napor yo’qolishlari va tezliklar hisobga olinmaydi :
H=h_l (15.1)
Napor yo’qolishi =I ni gidravlik nishablik orqali ifodalaymiz. Bundan (15.1) ni Shezi formulasiga qo’yib,
(15,2)
tenglamani hosil qilamiz.
Tenglamani H ga nisbatan echib, quyidagi tenglamaga ega bo’lamiz:

(15.3)

Tekis harakatdagi suyuqlik sarfi
(15.4)
bo’ladi. (15.4) ni ikkala tomonini ga bo’lib, hamda deb belgilab,
(15.5)
ifodani hosil qilamiz . Gidravlikada K sarf xaraktiristikasi ( sarf moduli )deb atalib, harakatdagi quvurning gidravlik nishabligida birga tening.
( 15.6)
(15.7)
ifidalarni hosil qilamiz
Tekis harakatda gidravlik va pyezometrik nishabliklar teng, ya`ni I=I<sub>p</sub> . Tezlik naporini hisobga olmay solishtirma energiya chiziqlari (napor chizig’i) va pyezometrik chiziqlar mos tushadilar.
Q sarf va K sarf xaraktiristikalari bir xil birlikka ega bo’lishlari kerak.
Kvadrat qarshiliklar oblastida ishlaydigan quvurlarning naporini hisoblash uchun quyidagi formulani yozamiz :
H=A Q<sup>2</sup> , (15.8)
bu yerda
A=1/K<sup>2</sup>=1/ω<sup>2</sup>C<sup>2</sup>R .
Bu o’tkazgich quvurning solishtirma qarshiligi deyiladi.
O’tish oblastidagi quvurlar uchun napor
. (15.8<sup>¹</sup>)
O’tkazgich quvurning solishtirma qarshiligi, son jihattan sarf bir birlikka teng bo’lganda, o’tkazgich quvur uzunliging bir birligida yo’qolgan naporga teng. (15.8)dagi A ni, C= , g=9.81m/s<sup>2</sup> ekanliklarini hisobga olib,
A= (15.9)
ifodani hosil qilamiz.
Tezlik υ≥1,2 m/s bo`lganda, kvadrat qarshiliklar oblastida ishlaydigan, foydalanilgan po`lat va cho`yan quvurlarning A solishtirma qarshiliklari 15.1.-jadvalda keltirilgan.
υ<1.2 m/s bolganda, o’tish oblastida ishlaydigan quvurlarning A_o solishtirma qarshiligi
A_o=AK_T (15.9^/)
formulasidan aniqlanadi. Bunda Reynolds soniga bog’liq bo’lgan gidravlik qarshilik koyfsentini hisobga oluvchi K_T tuzatish koeffisenti 15.2-jadvalda keltirilgan.
Keltirib chiqarilgan formulalar bo’yicha oddiy o’tkazgich quvurlar hisobidagi asosiy masalalar yechiladi.
15.1.-jadval

d, mm	A, s^2/m^6 quvur uchun		d, mm	A, s^2/m^6 quvur uchun
	Po`lat	Cho`yan		Po`lat	Cho`yan
75 80 100 125 150 175 200 225 250 275 300	- 1168 267 105 45 19 9,27 4,82 2,58 1,53 0,94	1709 - 368 111 41,8 - 9,03 - 2,75 - 1,03	350 400 450 500 600 700 800 900 1000 1200 1400	0,41 0,206 0,109 0,062 0,024 0,0115 0,00566 0,00303 0,00174 0,00066 0,00029	0,46 0,233 0,119 0,068 0,026 0,0115 0,00567 0,00305 0,00175 - -

15.2-jadval

υ, m/s	KT	υ, m/s	KT
0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7	1.41 1.28 1.2 1.15 1.115 1.085	0.8 0.9 1.0 1.1 1.2 1.3	1.06 1.04 1.03 1.15 1

Yangi bo’lmagan po’lat va cho`yan quvurlar , yani normal sharoyitlarda avval foydalanilgan quvurlar mm shartli bir xil donador (“ekvivalent”) g’adir-budurlik o’rtacha balandligi bilan ko’rsatilgan yuqori g’adir-budurli devorlarga ega.
Yangi cho’yan quvurlar mm, yangi po’lat quvurlar esa mm ortacha qiymatlarga ega. Yangi quvurlar uchun devorlarni muhofazalash qoplamasining (betumizatsiya, lak bilan qoplanishida va h.k) g’adir-budurligi boshqa ko`rsatkichlariga asosan baholanadi.