Suyuqliklar va gazlar mexanikasi. Paskal va Arximed qonunlari

Xulosalar: Birlik yuzaga suyuqlik tomonidan ta’sir etuvchi normal kuch bilan aniqlanuvchi fizik kattalikka suyuqlikning bosimi deyiladi. Arximed qonuni. Suyuqlikka botirilgan jismga shu suyuqlik tomonidan yuqoriga yo`nalgan va jism siqib chiqargan suyuqlik vazniga teng bo`lgan itaruvchi kuch ta’sir etadi. Paskal qonuni: harakatsiz suyuqlikning istalgan joyidagi bosim hamma yo`nalishlarda bir xil va harakatsiz suyuqlik egallagan hajm bo`yicha bir xilda uzatiladi

Arximed qonunini namoyish qilib ko‘rsatish 
Kerakli asboblar: 1) Arximed chelagi ; 2) Universal shtativ ;

3) Polipropilendan yasalgan idishlar; 4) Taglik.

Temir ramaga mahkamlangan prujina uchiga disk ko‘rinishidagi ko‘rsatgich ulangan. Uning holatiga qarab prujinaning cho‘zilishi kuzatiladi. Uning u yoki bu holatini belgilash uchun suriluvchi strelkani ko‘rsatgich ro‘parasiga qo‘yiladi. 

Tajribani namoyish qilish tartibi:

1) Dastlab chelakchaning sig‘imi,silindrik jismning hajmiga aynan teng ekanligi ko‘rsatiladi, buning uchun 1-2 marta jismni chelakcha ichiga tushirib ko‘rsatiladi. Orasida hech qanday tirqish yo‘qligi va idish hajmini to‘laligicha egallashiga e’tibor qaratiladi.

Dinamometrni shtativning tutqichiga mahkamlanadi va unga chelakchani va silindrik jismni osib qo‘yiladi (a-rasm ). Bunda dinamometrning ko‘rsatishi disk-ko‘rsatgich orqali belgilab olinadi.

2) So‘ngra silindrik jism ostiga suvli idish qo‘yilib jism suvga to‘la botadigan holga keltiriladi. Idish ostiga taglik qo‘yiladi ( b-rasm).

a) b) v) 

Bunda disk-ko‘rsatgich yuqoriga ko‘tariladi. Shunda o‘quvchilarga suyuqlik tomonidan jimni yuqoriga itaruvchi kuch chelak va jismga qo‘yiladigan qo‘shimcha yuk og‘irligiga teng bo‘lishi aytiladi.

3) Yuqoriga itaruvchi kuch kattaligini aniqlash uchun ikkinchi suvli stakanni olib, undagi suvni sekin-asta chelakchaga quyiladi ( v-rasm). Jism va chelakcha pastga tusha borib chelakcha suvga to‘lganda disk-ko‘rsatgich oldingi holatini ko‘rsatadi. Demak chelakchadagi suv og‘irligi jismni suyuqlik tomonidan yuqoriga ko‘taruvchi kuch miqdoriga tengligi o‘quvchilarga tushuntiriladi. Chelakchadagi suv hajmi esa, suyuqlikka botirilgan jism hajmiga teng.

Gidrostatika (gidro... va statika) —gidroaeromexanikanshg suyuqlik muvozanatini va unga botirilgan jismga sokin suyuqlikning taʼsirini oʻrganadigan boʻlimi. Asosiy masalalaridan biri suyuqdikda bosimning taqsimlanishi (tarqalishi)dir. Bosimning taqsimlanishini bilgan holda G. qonunlari asosida suyuqlikka botirilgan jismlarga, mas, suv osti kemasiga, toʻgʻon devoriga sokin suyuqlik tomon i dan koʻrsatiladigan taʼsir kuchlarini hisoblash mumkin. Xususan, jismlarning suyuqlik sirtida va ichida suzish shartlarini, shuningdek suzayotgan jismlarning ustuvorlik shartlarini aniqlash lozim. Bu hol kemasozlikda muhimdir. Gidravlik press, gidravlik akkumulyator, suyuqlik manometri, sifon va b. mashinalar hamda asboblarning ishlashi G. qonunlariga, xususan Paskal qonuniga asoslanadi. G.ning asosiy qonunlaridan biri — Arximed konuni boʻlib, u suyuqdik va gazga botirilgan jismga taʼsir qiluvchi itarish kuchlari kattaligini belgilab beradi.