Suw sapasın jaqsılaw hám suwǵa arnawlı qayta islew

Suw sapasın jaqsılaw hám suwǵa arnawlı qayta islew
Suw tazalaw usılları hám suw tazalaw imaratlarınıń quramı hám de ólshemleri derektegi suw sapasına, suw sapasına qoyılatuǵın talap hám jergilikli sharayatlarına qaray saylanadı. Ámelde suw tazalaw stansiyası kompleks wazıypanı (tındırıw, zıyansizlentiriw, yumshatish hám t.b. ) orınlawdı názerde tutadı.
Suw tazalaw stansiyasınıń derekke jaqın jaylastırılıwı maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Kóbinese suw tazalaw stansiyaları ózioqar suw háreketi rejimine tiykarlanǵan sxema boyınsha qurıladı. Bunda birinshi nasos stansiyası tárepinen berilgen suw barlıq imaratlar boylap óz aǵımı tiykarında ótip taza suw rezervuarına baradı hám odan ekinshi nasos stansiyası járdeminde vodoprovod tarmaǵına uzatıladı.
Suw sapasın jaqsılaw 2 - basqıshda orınlawǵa bolatuǵın : “suwdı tazalaw” hám “suwǵa arnawlı qayta islew” basqıshları. Suw tazalaw degende derektegi suwdiń sapasın O'zDst950: 2000 “Ishimlik suwı. Gigenik talaplar hám sapasın baqlaw” talapları dárejesineshe jetkiziw túsiniledi. “Suwǵa arnawlı qayta islew” degende suw sapasın arnawlı kárxanalar talapları dárejesineshe jetkiziw yamasa suwǵa jańa ózgeshelikler beriw túsiniledi.
Suw sapasın jaqsılawdıń tiykarǵı usılları
Suw tazalaw imaratları tómendegi maqsetlerge xızmet etedi:
1. Suwdı mayda júzip juretuǵın bólekshelerden tazalaw (suwdı tınıqlastırıw )
2. Suwǵa reń beretuǵın elementlardı joytıw - suwdı reńsizlentiriw
3. Suw quramındaǵı bakteriyalardı joytıw - suwdı zıyansizlentiriw
4. Suwdaǵı kalsiy hám magniy kationlari muǵdarın kemeytiw - suwdı yumshatish
5. Suwdaǵı artıqsha duz muǵdarın kemeytiw (ishimlik suwda duz muǵdarı 1000 - mg/l kóp bolmawi kerek) - suwdı dushshılestiriw.
Joqarıda keltirilgen ilajlardıń barlıǵı " suwdı tazalaw" túsinigine kiredi.
Suwdı turaqlılastırıw, talap etilgen pH muǵdarın támiyinlew, koagulyatsiya procesin jaqsılaw hám soǵan uqsas ilajlar bolsa " suwǵa arnawlı qayta islew" dep ataladı.
Suw tazalaw stansiyanıń ulıwma sxeması :

22 súwret. Tazalaw stansiyanı ulıwma sxeması.

1 -aralastırgich 4 - operativ filtr
2 - reagent xojalıǵı 5 - taza suw rezervuarı
3 - vertikal tındırgich 6 - xlorlash úskenesi.

3. 1 Suwdı tınıqlastırıw

Suwdaǵı júzip juretuǵın bólekshelerdiń shógiwi talay quramalı process bolıp tabıladı. Bólekshelerdiń shógiw tezligine olardıń ólshemi, forması hám de suwdiń háreket tártibi, suwdiń jabısatuǵınlıǵı, temperatura hám basqa faktorlar tásir etedi. Ílaylı suwda bóleksheler túrli ólshemde bolıwı (polidispers sistema ) múmkin. Suwǵa koagulyant (reagent) qushilganda bólekshelerdiń tuzulishini hám ólshemlerin ózgertirip shógiwin tezlestiriwge eriwiladi.
Tındırgichlar ólshemlerin anıqlawǵa tásir etetuǵın tiykarǵı faktor bólekshelerdiń shógiw tezligi bolıp tabıladı. Tınısh jaǵday daǵı, t 10S temperaturalı suwda bólekshelerdiń shógiw tezligi - bólekshelerdiń gidravlik iriligi dep ataladı. Júzip juretuǵın bólekshelerdiń shógiw tezligi tómendegi 1- kestede keltirilgen.
1-keste. Júzip juretuǵın bólekshelerdiń shógiw tezligi

Zarrachalar nomi	Gidravlik yirikligi mm/s	1.0 m chuqurlikka cho‘kish vaqti
1. yirik zarrali qum, d = (0,5-1)mm	100	10 s
2. o‘rta zarrali qum, d = (0.25-0,5)mm	53	19 s
3. mayin qum, d = (0.1-0.25)mm	6,9	2.4 min
4. yirik loy zarrasi	1,7	9.8 min
5. o‘rta zarrali loy	0,07	3.9 soat
6. kichik zarrali loy	0,08	2.3 sutka
7. mayin loy zarrasi	0,0007	16.2 sutka
8. kolloid zarrachalar	0,000007	367 sutka

Júzip juretuǵın bólekshelerdi shógiw nizamlıqın úyreniw ushın laboratoriya sharayatında málim waqıt birligi ishinde cho'kkan bólekshelerdi muǵdarı anıqlanadı. Bul sızıq qalelegen waqtındaǵı ılaylı shógiw tezligin (i) anıqlaw imkaniyatın beredi.
3. 2 Suwdı tındırıw usılları
Suwdı tındırıw eki yamasa bir neshe basqıshlı tártip boyınsha ámelge asırılıwı múmkin. Ádetde suwdı jasalma tındırıw 3 - basqıshda ámelge asıriladı.
1- basqıshda - tındırıw procesin tezlestiriwshi arnawlı reagentlar menen suwǵa ishlov beriledi.
2- basqıshda - suwdaǵı júzip juretuǵın mayda bóleksheler cho'ktiriladi.
3- basqıshda cho'ktirishni ılajı bolmaǵan mayda bólekshelerdi filtrlew jolı menen tutıp qalınadı.

Loyqa miqdori

23 súwret. Bólekshelerdi shógiw iymek sızig'i
3. 3 Koagulyatsiya procesi
Reagentlar (koagulyantlar) suwdaǵı bólekshelerdi iri úzindilerge baylanısıwına múmkinshilik berip, olardı shógindi toplanıw bólimine túsiredi.
Kóbinese reagent retinde Al2 (SO4) 3∙18 H2 O -altıngugurtli alyuminiy yamasa FeSO4∙7 H2 O -temir kuporosi, FeCl3 (xlorli temir) isletiledi.
Suwǵa Al2 (SO4) 3∙18 H2 O qosılǵanda dissotsiatsiya bólekleniw júz boladı Al2 (SO4) 3  2 Al  3 SO4. Keyininen alyuminiy kationlari suwdaǵı bóleksheler átirapındaǵı adsorbtsiya qatlam daǵı kationlar menen almasınıw reaksiyasına kirisiwediler. Bul reaksiya almasınıw qábileti tugagunga shekem dawam etedi. Keyin bolsa qaldıq alyuminiy gidrolizi payda boladı.
Reaksiya nátiyjesinde alyuminiy gidrooksidi hám vodorod ionları payda boladı.
Al^3  3H₂O Al(OH)₃  3H , (22)
Alyuminiy gidrooksidi júdá mayda bólekshelerdi quraydı. (1 ml suwda 5000 ge shekem), bul bóleksheler bir birine to'qnashib irilesedi (1 ml - 5-10 ǵa shekem). Irilengen bólekler suwda cho'kadi. Reagentlarni tayarlaw hám úleslew ushın reagent xojalıǵı xızmet etedi.
Reagent xojalıǵınıń esaplaw tiykarında zárúrli ıdıslardıń kólemi hám ólshemleri anıqlanadı.
(23)
m - koagulyant sarfi

Eritma sarflash idishining hajmi

, м³ (24)
q – nasos stansiyasining soatlik suv sarfi
a – koagulyant hissasi а = 30-100 g/m³ (QMQga binoan)
T - nasos stansiyasining ishlash vaqti
b – koagulyant eritmasining quvvati b = 1-5%
c – faol koagulyant miqdori
n – sutka davomida eritma tayyorlashlar soni n = 1-3
(25); (26); (27);
Koagulyant saqlash idishi hajmi Hissalash idishi hajmi
(28);

1. 4 Tındırgichlar, olardıń túrleri hám esabı
Ámelde suwdı tındırıw arnawlı tındırgichlarda alıp barıladı. Házirgi kúnde suw tazalaw ámeliyatında úsh túrdegi: gorizontal, vertikal hám radial tındırgichlardan paydalanıladı.
Gorizontal tındırǵısh (suw tındıriletuǵın suw saqlaǵısh ) - planda tuwrı múyeshli háwizden ibarat esaplanadi. Suw suw saqlaǵıshdıń bir tárepinen kirip kishi tezlik menen suw saqlaǵıshda háreket etedi. Aqıbette bóleksheler suw saqlaǵıshdıń tiyine túsedi, tazalanǵan suw suw saqlaǵıshdıń keri tárepinen shıǵıp ketedi.

24 rasm. Gorizontal tindirgich sxеmasi.
1 – tindirish zonasi; 2 – loyqa yig‘ilish zonasi.
Hár bir bólekshediń (koordinatlari " x" hám " y") aǵımın gúzetip, onıń teń tásir etiwshi tezlik menen háreketleniwin (eki tezlik - Ol - shógiw tezligi menen, v - gorizontal bólekshelerdiń aǵıw tezligi) kóriw múmkin. Belgilengen joldı ótken bólekshe qurılıstıń tubiga túsedi.
Eń kishi gidravlik irilikke iye bolǵan bólekshe tómenge túsip ulgurishi ushın tındırgichning uzınlıǵı
, (29) bo‘lishi kеrak.
Izlanishlar natijasiga ko‘ra tindirgichda suv turbulеnt (tartibsiz) rеjimda harakat qiladi.
(30)
Bunda a – turbulеnt rеjimni hisobga oluvchi koeffitsiеnt bo‘lib, a  1.2-1,5;
H – tindirgichning balandligi.
Tindirgichni hisobi asosiga suvni bеlgilangan tindirilish darajasi qo‘yilishi lozim.
(31)
С_max– tindirgichga kiradigan suvdagi loyqalikning eng katta miqdori (mg/l)
С₀ – tindirilgan suvda qolishi mumkin bo‘lgan (zarrachalarni) moddalarning miqdori (С₀ - QMQ bo‘yicha <8-12 mg/l).
Tındırilish dárejesin bilgen halda R=f (t) grafigi boyınsha elementlardıń esaplıq shógiw tezligin anıqlaw múmkin.
Gorizontal tındırgichlar suw tazalaw stansiyasınıń sutkalıq quwatı 30 mıń m3 ten kóp bolǵan jaǵdaylarda usınıs etiledi.

vertikal tındırgichlar

vertikal tındırǵısh - planda domalaq kórinisinde bolıp oraylıq reaksiya kamerası hám konussimon shógindi toplaw bólegine iye esaplanadı.
Suw aralastırgichdan oraylıq reaksiya kamerasına túsip, joqarıdan tómenge qaray háreketlenedi. Bul waqıtta koagulyant hám ılaylı suw ortasında reaksiya dawam etedi.
Reaksiya waqıtı 15-20 min. Reaksiya nátiyjesinde bólekler irilesedi. So'ndirgich arqalı suw, ılaydı cho'ktirish bólimine ótedi hám uyań aste (v0, 5-0. 6 mm/s) tómenden joqarıǵa kóterilip, arnawlı tarnov arqalı tındırgichdan shıǵıp filtrge ótedi.

25 rasm. Vеrtikal tindirgich

1 –cho‘kindi hosil qilish kamеrasi
2 – cho‘ktirish zonasi
3 – cho‘kindi to‘planadigan qismi
4 – suv tеzligini pasaytirgich
5 – kundirma
6 – cho‘kindini olib chiqish quvuri.

Ílaylı konussimon bólimde jıynaladı (toplandı ) hám waqıtı waqıtı menen shıǵarıp jiberiledi. vertikal tındırgichlarda suwdiń kóteriliw tezligi ılaydıń shógiw tezliginen kishilew bolıwı zárúr. Suwǵa reagent qosılǵannan keyin bóleksheler irilesip, olardıń shógiw tezligi asadı. Suwdiń kóteriliw tezligi 0, 5-0. 6 mm/s bolıwı maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Tındırgichning ólshemleri suwdiń kóteriliw tezligine baha berip barıw jolı menen anıqlanadı.

(32); (33);
Bunda: W – ko‘ndalang kеsim yuzasi (m²);
Q – suv sarfi (m³/soat);
V_kut – ko‘tarish tеzligi (mm/s);
T – suvning tindirgichda bo‘lish vaqti. T ( 2-3 soat).

Tindirgichni balandligi, Н 4-5 m; , bo‘lishi tavsiya etiladi.

rеaksiya kamеrasining hajmi (34) tp = 15-20 minut
kamеra yuzasi (35)
kamеrani balandligi h_r.k.  (0.8-0.9)Н
Tındırgichning konussimon (ılaylı toplanıw bólimi) bólegi 70-80 gradus qıya diywallı bolıwı maqsetke muwapıq bolıp tabıladı.
vertikal tındırgichlarni qóllaw suw tazalaw stansiyasınıń quwatı 5 mıń. m3 ke shekem bolǵanda usınıs etiledi.

Muallaq shógindili (Radial) tındırgichlar

Suw quramındaǵı ılaylı muǵdarı 200 den 1500 mg/l ge shekem, tazalaw stansiyaları quwatı 5000 m3/sutka den joqarı bolǵanda qollanıladı. Muallaq shógindili tındırgichlarning vertikal tındırgichga salıstırǵanda tazalaw dárejesi joqarı bolıp tabıladı.
Jumıs procesi: Reaksiya kamerasınan keyin suw arnawlı trubalar arqalı (8) qurılıs tubiga jetkiziledi. Tesiklerden (9 ) tepaga kóterilip shıqqan qoqım elementlar ishinen (muallaq shógindinen) ılaylılı suw ótedi. Bunda elementlardıń shógiw tezligi (gidravlik irilikleri) suw háreketi tezligi menen teń bolıw júzesige shekem kóteriledi. Tındırılǵan suw tepaga kóterilip, tarnov arqalı filtrge ótedi. Suw quramında qalǵan elementlrani shógiw procesi dawamı suw tarnoviga ótiwgeshe bolıp, elementlar shógiw zonasında jıynaladı. Tındırıw zonasınıń maydanı tómendegishe anıqlanadı :
(36)
Saylanadı. Mısalı, ılaylı muǵdarı 400 den 1000 mg/l ge shekem bolǵanda vtind. Bunda : Kst.- suwdı tındırıw hám shógindi jıynaw zonalar arasında tarqatilish koefficiyenti; vtind.- tındırıw zonasındaǵı suw aǵımı shıǵıw tezligi (mm/s.).
Kst. hám vtind. QMQ 2. 04. 02-97 dıń 23 - kestesi boyınsha ılaylı muǵdarına hám jıl dáwirine baylanıslı halda qısqı dáwirde 0. 8-1 mm/s ga; jazǵı dáwirde bolsa 1 - 1, 1 ge shekem; Kst - 0, 7-0, 65 ke shekem ózgerip turadı. Tómen kórsetkishler xojalıq ishimlik suw tındırgichlari ushın kórsetilgen.
Shógindi qatlam bálentligi 2 - 2, 5 m qabıl etiledi. Tındırıw zonasınıń bálentligi (muallaq shógindili qatlamınan suwdı júzesige shekem) 1, 5 - 2 m ge shekem qabıl etiledi.

26 rasm. Muallaq cho‘kindili tindirg‘ich
1 –tiniqlashtirgich; 2 - rеaksiya kamеrasi; 3 – kamеraga suv yеtkazib bеruvchi quvur; 4 – tindirilgan suvni chiqarish; 5 – cho‘kindi yig‘ish zonasi;
6 – cho‘kindini chiqarish quvuri; 7 – tindirilgan suvni yig‘ish tarnovi;
8 – rеaksiya kamеrasidan inshootni tubiga suv bеruvchi quvur.

Muallaq shógindili tındırgichlar házirgi kúnde ılaylılı suwni tınıqlastırıw, suwdı yumshatish hám reńsizlentiriw ushın paydalanılıp atır.

Filtrlerge suwdı jiberiwden aldın tındırgichlar ornına suwdı tındırıw procesi muallaq shógindili tındırgichlarda ótkeriliwi múmkin. Bul processdan tek dáslepki suwdı reagent menen qayta islengen jaǵdaylardaǵana paydalanıw múmkin.
Radial tındırgichlar suw tazalaw imaratlarınıń quwatı 30 mıń m3 ten úlken bolǵanda usınıs etiledi hám awıl hám jaylawlar suw támiynatında isletilmaydi.

3. 5 Suwdı filtrlew hám zıyansizlentiriw

Tazalanıp atırǵan suwdı filtrovchi material qatlamı arqalı ótiw procesi filtrlew dep ataladı. Filtrlew suwdı tınıqlastırıw ushın yaǵnıy suwdaǵı júzip juretuǵın bólekshelerdi ustap qalıw ushın ámelge asıriladı. Filtrleytuǵın material mayda bóleksheli geweksimon ortalıqtan ibarat bolıwı kerek. Tiykarǵı filtrleytuǵın material retinde ádetde qum (kvartsli) isletiledi. Qum málim dárejede gewek bolıp, jetkilikli mexanik hám de ximiyalıq bekkemlikke iye ekenligi, onıń suwdiń erituvchanligiga qarsı turıwına múmkinshilik beredi.
Filtrlew dárejesi suwdaǵı júzip juretuǵın bólekshelerdiń ólshemine, filtrleytuǵın material bóleksheleriniń iriligine hám filtrleytuǵın qurılıstıń túrine baylanıslı.
Filtr dep filtrleytuǵın material menen toldırılǵan hám de tazalanatuǵın suwdı uzatıwshı, filtrlengen suwdı yig'uvchi hám filtrleytuǵın materialdı juwıw ushın móljelangan qurulmalar menen támiyinlengen háwizge aytıladı.
Filtrdiń ostki bóleginde drenaj apparatı ornatıladı. Drenajning ústinde bolsa tutıp turıwshı material - maydalanǵan tas yamasa mayda tas yotqiladi. Mayda maydalanǵan tas drenajning ústine, iriligi joqarıǵa qaray azayıp baratuǵın tártipte jatqızıladı. Ustap turıwshı material ústine bolsa filtrleytuǵın material, yaǵnıy qum bóleksheleri tómenden joqarıǵa qaray mayinlashib baratuǵın tártipte yotkaziladi. Filtrlew processinde filtr suw menen toldırılǵan jaǵdayda isleydi. Filtrlew ónimliligi filtrlew tezligi boyınsha belgilenedi.
Filtrlew tezligi degende filtr arqalı waqıt birliginde sizib ótken suw ústini bálentligi túsiniledi (m/soat).

3. 5. 1 Filtrler hám olardıń túrleri

Filtrler tómendegi túrlerge bólinedi:
1. Arnawlı reagentlardan paydalanǵan halda suwdı filtrlew, yaǵnıy filtrleytuǵın qatlam ústinde ılaylı perdesin payda etip onıń járdeminde suwdı filtrlew - operativ filtrler. Filtrlew tezligi 6 - 12 m/soat.
2. Filtrlew processinde koagulyatsiyalanmagan suwda júzip juretuǵın bólekshelerdiń filtrleytuǵın qatlam maydanında payda etgen perdesi járdeminde suwdı filtrlew - aste filtrler. Bunda filtrlew ximiyalıq reagentlarsiz ámelge asıriladı, yaǵnıy suwdı reagentsiz tınıqlastırıladı. Filtrlew tezligi 0. 1-0. 3 m/soat.

3. 5. 2 Operativ filtrler

Ámeliyatda suwdı tazalaw ushın kóbirek operativ filtrler qollanıladı. Operativ filtrlerdiń islew Principi reagentlar menen qayta islengen suwdı kvarslı qum járdeminde filtrlewge tiykarlanǵan bolıp tabıladı.
Suwdaǵı júzip juretuǵın elementlar reagent tásirinde payda bolǵan jabısatuǵınlıq ózgesheligi sebepli filtrleytuǵın qum bólekshelerine jabıwıp uslanıp qaladı. Operativ filtrlerde jabısatuǵınlıqqa beyim bolǵan oqindilarni filtrlew procesi ámelge asıriladı. Operativ filtrler ushın tiykarǵı filtrleytuǵın material retinde kvarslı qumnan paydalanıladı.
Xojalıq - ishimlik maqsetler degi suw támiynatında kóbinese filtrleytuǵın qatlam diametri 0. 7-0. 8 mm iriliktegi qumning 0. 7 m qalıńlıqtaǵı qatlamınan ibarat boladı. Tutıp turıwshı qatlam retinde paydalaniletuǵın maydalanǵan tas filtrleytuǵın qatlam bóleklerin drenaj sistemasına ótip ketiwinen saqlaydı.
Filtrlew processinde, filtr degi suw júzesi rezervuar daǵı suw júzesinen bálent bolsa suw filtrden ózi oqib ótiwi múmkin. Eger kerisinshe bolsa ol jaǵdayda suw basım menen jiberiledi. Bul waqıtta filtr jabıq basımlı ıdıs principinde isleydi. Suw filtrge arnawlı «cho'ntak» hám nawa arqalı uzatıladı, hám de qum hám maydalanǵan tas qatlamlarınan ótip drenaj trubaları járdeminde jıynap alınadı. Filtrdi juwıw bolsa keri baǵıtda, yaǵnıy tómenden joqarıǵa qaray salıstırǵanda úlkenlew sarp etiw menen suw beriw tiykarında atqarıladı. Filtrdi juwıw ushın berilgen suwdiń tezligi filtrlew tezliginen bir neshe ret artıq bolıp tabıladı. Yuvuvchi suw qumni qozǵatıp, odaǵı o'tirib qalǵan pataslıqlardı juwıp ketedi. Payda bolǵan oqava suw arnawlı nawa járdeminde jıynap alınadı hám kanalizaciyaǵa taslanadı.
Operativ filtrdiń islew dáwirleri:
I.perdediń payda bolıwı dáwiri -10 -20 min.
II. filtrdiń normal islewi dáwiri - 8-12 saat
III. filtrdi juwıw waqıtı - 5-7 min.
Filtrlerdiń sanı 2 den kem bolmawi zárúr. Filtrdi tolıqlawısh taw jınısların esapqa alǵan halda, onı juwıw ushın hár bir kvadrat metr maydanı esabına 6 dan 15, hátte 18 l/s ge shekem suw sarpı jiberiw názerde tutılǵan.

3. 5. 3 Filtrlerdiń jumıs unimini asırıw. Eki qatlamlı filtrler
Filtrleytuǵın stansiyalardıń jumıs tájiriybelerin analiz qılıw tiykarında QMQ 2. 04. 02-97 operativ filtrlerdiń jumısshı qatlamlardı asırıw boyınsha usınıslar beredi.

1. 
   bir qatlamlı filtrler:
   
2. 
   
   

28a rasm. Bir qatlamli filtrlar



28b rasm. Ikki qatlamli filtrlar (VODGЕO instituti tomonidan taklif etilgan).
Eki qatlamlı filtrlerde filtrdiń joqarı qatlamlarındaǵı bóleklerdiń úlkenligi asıwı esabına, pataslıqtı ustap qalıw ápiwayı qum filtrlerge koefficientten 2-2. 5 ret artıq boladı. Óz gezeginde filtrlew tezligi 9 -10 m/soat ge shekem asadı hám soǵan uyqas túrde islew dáwiri de uzayadi. Jeńilligi sebepli juwılǵannan keyin qam antrasit qatlamı ózgermay óz jayında qaladı.

3. 5. 4 Suwdı tınıqlashtirishning reagentsiz usılı. Aste filtrler

Aste filtrler ılaylılıǵı kem bolǵan suwdı ximiyalıq ishlov bermesten tazalawda isletiledi. Aste filtrler mayin qum menen toldırıladı hám filtrlew procesi kishi tezliklerde ámelge asadı. Eger 1 litr suwda 25 mg ge shekem muǵdarda júzip juretuǵın bóleksheler bolsa filtrlew tezligi 0. 2 m/soat ga teń dep qabıl etiledi, sonday bólekshelerdiń muǵdarı 1 litr suwda 50 mg ge shekem bolsa filtrlew tezligi 0. 1 m/soat ge shekem kemeytiriledi.

29 rasm. Sеkin filtr sxеmasi.
Filtrlew tezligin kishiligi bunday filtrlerdiń zárúrli maydanın úlkenlesiwine alıp keledi, bul bolsa uyqas túrde qurılıs bahasın óz ózinden qımbatlasıp ketiwine alıp keledi. Aste filtrler beton yamasa gerbishten tayarlanǵan háwiz kórinisinde qurıladı. Tazalanǵan suwdı jıynap alıw ushın filtrdiń astına arnawlı lotok ornatıladı. Egerde filtrdiń maydanı 15 m2 den úlken bolsa filtr tubida tesikli trubadan jasalǵan drenaj ornatıladı. Filtrlew tezligi hám bóleksheler ólshemleriniń júdá kishiligi sebepli filtrleytuǵın perde 1-2 sutka dawamında payda boladı. Perde tolıq qáliplesip bolǵandan keyin ǵana filtr normal jaǵdayda isley baslaydı. Filtrdiń tazalawlar arasındaǵı tolıq jumıs dáwiri 1-2 ayǵa teń (filtrotsikl).
Filtrdiń islew dáwirleri:
1. Perdediń payda bolıwı (1-2 sutka )
2. Filtrdiń normal jumıs dáwiri (1-2 ay)
3. Filtrdi juwıw.
Filtrdi tazalaw - filtrleytuǵın qumning joqarıdaǵı 1-2 sm qatlamın alıp taslawdan hám jańa qatlamdı jatqızıwdan ibarat bolıp, bul jumıs júdá qıyın hám talay qımbatqa túsetuǵın ilaj bolıp tabıladı.
Aste filtrlerdiń tiykarǵı abzallıǵı sonda, olarda suw joqarı dárejede tınıqlasadı hám zıyansizlenedi.
Qurılıstı qımbat turıwı, qurılıs ushın kerekli maydandıń úlkenligi hám tazalawdıń qıyınlıǵı aste filtrlerdiń tiykarǵı kemshilikleri bolıp tabıladı.
Mısalı sutkalıq suw sarpı Qsut  1000 m3/sutka bolǵan hám sonday eken saatlıq suw sarpı m3/soat bolǵan qurılısda vf = 0, 1 m/soat tezlikte suwdı tınıqlastırıwshı filtrdiń zárúrli maydanı bolar edi.

м²
Aste filtrler suw támiynatı ámeliyatında qollanılǵan dáslepki filtr turi bolıp tabıladı. Házirgi dáwirde bolsa joqarıdaǵı kemshilikler sebepli aste filtrler kem qollanıladı. Bunday filtrlerdi suwdiń ılaylılıǵı 50 mg/l ge shekem, reńliligi 50 gradusqa shekem bolǵan sharayatlarda koagulyatsiyasiz suw tazalawda qullanishi usınıs etiledi.

3. 5. 5. Suwdı zıyansizlentiriw

Kópshilik qáwipli hám juqpalı kesellikler (ichterlama, ichburuq, juqpalı sarı hám basqalar ) tiykarınan suw arqalı tarqalıp olardıń qo'zgatuvchisi hám tasıwshısı bakteriyalar bolıp tabıladı. Suw tındırǵısh hám filtrden ótkerilgennen keyin ol jaǵdayda ele 90% procentkeshe bakteriyalar saqlanıp qaladı. Suwdı bakteriyalardan tolıq tazalaw ushın onı zıyansizlentiriw (dezinfektsiyalash) zárúr bolıp tabıladı. Dushshı jer astı suwini tazalawda - zıyansizlentiriw birden-bir ilaj esaplanadı. Úy sharayatında az muǵdardaǵı suwdı zıyansizlantirishda termik usıl yaǵnıy qaynatıw qollanıladı. Tazalaw stansiyalarında suwdı zıyansizlantirishning xlorlash, bakteritsid nur menen qayta islew hám azonlash usılları qollanıladı. Zıyansizlantirishning eń keń tarqalǵan usıllarınan biri xlorlash bolıp tabıladı. Suwdı xlorlashda xlor suyıq, gazsimon hám hák (suw tazalaw imaratlarınıń quwatı kishi bolǵanda ) jaǵdayında qollanıladı. Suwǵa xlor aralastırılǵanda xlorli hám xlor kislotaları payda boladı.
Сl₂H₂OHOClHCl , (37)