Suvoqchilik va pardozlash ishlari

1 .3 . Suyu q sh ish a
Suyuq shisha suvda eritilgan holatda b o g i o v c h i m o d d a sifatida 
ishlatiladi. Asosiy material turiga qarab natriyli va kaliyli suyuq 
shishalar b o l a d i . Suyuq shisha natriy ( N a , 0 • 
n
SiO,) va kaliy 
( K 20 • 
n
SiO,) silikatlarini avtoklavlarda 6—7 atm . b u g 1 bosim i 
ostida eritib hosil qilinadi.
Suyuq shishaning sifati m odul bilan xarakterlanadi. U suyuq 
shisha tarkibidagi k re m n iy oksidining natriy oksidi yoki kaliy 
oksidiga nisbatini k o lrsatadi. M odul q a n c h a katta b o i s a , suyuq 
shishaning sifati s h u n c h a yuqori b o l a d i .
S uyuq shisha suvning b u g l a n i s h i, shun in g d e k havodagi k a r­
b o n a t a n g i d r i d ga z i C O , b ila n o ‘z a r o re a k s iy a g a k iris h is h i 
natijasida qotadi. K re m n iy florid N a ,S i F 6 q o ‘shilganda suyuq s h i­
sha tezroq qotadi.
0 ‘z b e k isto n d a suy u q shisha C h irc h iq z avodida ishlab c h i ­
qariladi.
1 .4 . S e m e n tla r
S e m e n t l a r h a v o d a h a m , su v d a h a m q o t a d i g a n g id ra v lik
b o g i o v c h i m o d d a la r g uruhiga kiradi.
P ortlandsem ent va uning turlari qurilishda keng tarqalgan asosiy 
b o g i o v c h i material hisoblanadi.
P ortla n d sem en t 
( G O S T 10178—85) g id ra v lik b o g i o v c h i
m o d d a la rn in g asosiysi b o l i b , b o s h q a tu r b o g i o v c h i m o d d a la r
9

---

sh u p o r t l a n d s e m e n t a s o sid a t a y y o r la n a d i. U p o r t l a n d s e m e n t
klinkeri va za ru r m iqdordagi g ip sn i birgalikda m ayin maydalash 
y o ‘li bilan hosil qilinadi. M aydalash ja ra y o n id a qorishm aga sem ent 
m a s sa sin in g k o 'p i b ila n 15 
%
m i q d o r i d a aktiv m in e r a l q o ‘- 
s h im c h a la r q o ‘shish m u m k in .
P ortla ndsem e nt klinkeri m u a y y a n nisbatda olingan ohak to sh
va tu p ro q n in g x o m aralashm asini 1450°C h a ro ra td a pishguncha 
kuydirish yo li bilan olinadi.
Tuyib hosil qilingan p o r tla n d se m e n tn in g yuzasi 3000 s m 2/ g
b o ‘ladi.
S e m e n t M 400, M 5 0 0 , M 550 va M 600 m a r k a la r d a ishlab 
chiqariladi. Bu se m e ntni suvga qorishtirib, kub shaklidagi qolipga 
solib tayyorlangan va 28 sutka d a v o m id a qotirilgan n a m u n a n in g
m ustahkam ligi m os ravishda 400, 500, 550 va 600 k g /s m 2 ga teng 
deganidir. Bog‘lovchining m ustahkam ligi 
q o rish m a m arkasidan 
4 —5 m arkadan oshib ketmasligi kerak. S h u n in g u c h u n h am p o r t­
landsem ent s o f h olda j u d a k a m , k o ‘p i n c h a , o hak, gip s yoki gil 
bilan aralashm a tarzida ishlatiladi. P o rtla n d s e m e n tli q o r is h m a ­
ning yoyiluvchanligini yaxshilash m aqsadida unga plastifikatsiya- 
lovchi va o'ziga suv y u q tirm aydigan (gidrofob) m o d d a la r q o ‘shish 
tavsiya etiladi.
P o rtla n d s e m e n tn in g m u stahkam ligiga nisbatan q o ‘yiladigan 
talablar 2- jadvalda keltirilgan.
2- 
jadval
P o rtla n d s e m e n t m a r k a la r i ( G O S T 1 0 1 7 8 —85 )
M ark asi
4 0 x 4 0 x 1 6 0 m m o ‘lc h a m li n a m u n a la rn in g 28 k u n d a n
keying! m u s ta h k a m lik c h e g a ra s i, M P a
siq ilish g a
eg ilish g a
400
40
5,5
500
50
• 
6,0
550
55
6,2
600
60
6 ,5
0 ‘zbekistonda p o rtla n d se m e n t Quvasoy, O h a n g a ro n . Navoiy 
sem ent kom binatlarida ishlab chiqariladi.
10

---