Suv resurslarini havzaviy rejalashtirish va boshqarish

1.6 Markaziy Osiyoda suv resurslarini boshqarishni 
takomillashtirish choralari
▪
Mintaqa mamlakatlarining suv resurslariga haqiqiy talab-
larini ta’minlay oladigan yangi, samarali ishlashga qodir bosh
-
qaruv organlari va ularning tashkilotlarini yaratish yo‘li bilan 
havzada suv resurslarini boshqarishning tashkiliy strukturasini 
yaxshilashni davom ettirish;
▪
hozirgi sharoitda mintaqa mamlakatlari o‘rtasida suv 
resurslarini rejalashtirish, boshqarish va ulardan foydalanish, 
shuningdek, Orol dengizi havzasida iqtisodiy barqarorlikni 
ta’minlash masalalari bo‘yicha mavjud bitimlarni yaxshilash va 
takomillashtirish;
▪
suv xo‘jaligini boshqarishning milliy tashkiliy tuzilmasini 
muntazam takomillashtirish;

---

46
Salohiddinov A.T., Ashirova O.A.
▪
suv resurslarini boshqarishning barcha pog‘onalarida – 
daryo va magistral kanallardan boshlab xo‘jalik ichki kanallari, 
suv iste’molchilari uyushmalari va fermer xo‘jaliklarigacha – suv 
resurslarini boshqarishni takomillashtirish;
▪
suv resurslarini havzaviy boshqarish va rejalashtirish 
usullarini keng qo‘llash. 
Tashqi ta’sirlarga javob tariqasida suv resurslarini barqaror 
boshqarish o‘z ichiga boshqarishga adaptiv yondashuvini ham 
olishi kerak. Boshqa yondashuv – preventiv, iqtisodiyot va op
-
timallashtirish sohasida suv resurslarini boshqarishda foydala
-
niladigan qarorlarni qabul qilishning amaldagi qoidalarini qayta 
ko‘rib chiqishni talab etmaydigan ishonchli loyiha yoki strate
-
giyalarni izlash orqali ehtimoliy variantlarning yanada maqbul
diapazonini shakllantirishni ko‘zda tutadi. Suv resurslarining in
-
tegratsiyalangan boshqaruvi borgan sari adaptatsiyalanayotgan 
bir vaqtda yanada faol ko‘p sektorli hamkorlikka, ya’ni havzaviy 
boshqarish va rejalashtirishga bo‘lgan ehtiyoj orta boradi. 
Avval ta’kidlanganidek, suv resurslarini zamonaviy boshqa
-
rish juda murakkab jarayon. Suv resurslarini boshqarishning eng 
muhim belgilovchilaridan biri suv resurslari va ularning iste’mo
-
lini mohirona moslashtirish hisoblanadi. Dunyodagi istiqbolda
-
gi suv ta’minoti destabillovchi qator omillarni, jumladan aholi 
sonining ortishi, iqtisodiyotning o‘sishi, ifloslanishning ortishi 
kabilarni hisobga olishi bilan birga iqlim o‘zgarishi bilan bog‘liq 
bo‘lgan suv miqdorning kamayishi ehtimoli kabilarni ham e’ti
-
bordan qochirmasligi lozim.
Shunday qilib, suv resurslarini boshqarish jamiyat va tabiat
-
ning suvga bo‘lgan ehtiyojlarini kerakli sifat va miqdorda barcha 
vaqt davrlarida – operativ, ko‘p yillik va istiqboldagi ehtiyojlarni 
qondirishni ta’minlashi zarur.
Suv resurslarini integratsiyalashgan tarzda boshqarish 
(SRIB) suv, yer va ular bilan bog‘liq bo‘lgan resurslarni hayotiy 

---

47
SUV RESURSLARINI HAVZAVIY REJALASHTIRISH VA BOSHQARISH
ekotizimlar barqarorligiga zarar yetkazmasdan jamiyatning iq
-
tisodiy va ijtimoiy farovonligini maksimallashtirish maqsadi
-
da muvofiqlashtirilgan rivojlantirish va boshqarishga yordam 
beruvchi jarayon sifatida shakllanadi. Aynan barcha suvlarning 
o‘zaro bog‘liqligi ulardan foydalanishni integratsiyalashga 
chorlaydi.
Integratsiya 
o‘zaro 
bog‘lanishning 
ikkita 
bazisli 
kategoriyasini ko‘zda tutadi: suv resurslari ehtimoli va sifati
-
ning kritik belgilovchisi bo‘lgan tabiiy tizimlar hamda suv re
-
surslaridan foydalanish ulushi, suv olish tizimi, resurslarni 
ifloslanishdan himoyalash va ijtimoiy barqarorlikning yomon
-
lashuvini belgilovchi ijtimoiy tizim. SRIB vaqt va makondagi 
o‘zgarishlarni va bu kategoriyalar orasidagi bog‘lanishlarni e’ti
-
borga oladi. Shuningdek, suv xo‘jaligi faoliyatini maxsus yopiq 
tizim sifatida saqlashdan farqli ravishda, suv resurslarini bosh
-
qarish ishini ulardan foydalanuvchilar ishtirokidagi jamoat 
ishiga aylantirish SRIBni an’anaviy fragmentar yondashuvdan 
ajratib turadi. SRIB yondashuvlaridan foydalanish, suv resurs
-
larini boshqaruvchilarga suvga bo‘lgan ehtiyojga jamiyat mu
-
nosabati qanday ta’sir ko‘rsatayotgani va bundan kelib chiqib 
suv resurslari an’anaviy boshqaruvini suv tejovchi boshqaruvga 
o‘zgartirishga yordam beradi. Bunda suv resurslarini havzaviy 
boshqarish va rejalashtirish eng muhim mexanizm sifatida xiz
-
mat qiladi.