Suv ostida sakson ming kilometr

1 

Shampinon -

 yemishli  zamburug'ning bir turi.

157

---

gulzorga  o'xshar  edi.  Ammo  ko‘k  tikanaklari  jim- 

jimador,  yoqali  porpitlar,  qumda  behisob  yulduz- 

lar olamini tashkil etgan dengiz yulduzlari,  shoxlab 

ketgan va  burama  nur taratadigan  ofiurlar  -   astro- 

fitonlar  bu  dengiz  bogining  eng  yaxshi  bezaklari 

hisoblanar edilar.

Men  boshmoqlarim  bilan  dengiz  tubini  qopla- 

gan minglab molluskalar: bolgachalar,  donatsiylar, 

sakrayotgan  taroqchalar,  troxuslar,  strombuslar, 

dengiz  quyonlari  -   apliziylar  va  bitmas-tuganmas 

boyliklarga  serob  okeanning  boshqa  jonivorlarini 

har bosib olganimda astoydil xafa bo'lar edim.

Ammo  oldinga  yurishimiz  kerak  edi  va  shuning 

uchun ham biz ketaverdik.

Tepamizda  havorang  tikanakli  fizaliylar  guruhi 

va  och  pushti  yoki  shaffof shlapali,  chetlariga  ko‘k 

chiziq  tortilgan  meduzalar  bamaylixotir  suzib  bo- 

rardilar.  Shuningdek,  meduza-pelagiyani  ham  uch- 

ratdik.  Hozir  qorong'i  bo'lganida  o'zining  fosfor 

nurlari bilan yo'limizni yoritgan bo'lar edi.

Barcha bu mo‘jizalarni men chorak milcha borar- 

bormas  masofada  ketaturib  yo‘l-yo‘lakay  ko‘rdim. 

To‘xtamay ildam borayotgan kapitan Nemodan ort- 

da qolmaslik kerak edi.

Ko‘p  o‘tmay yer tusi  o'zgardi.  Qumloq  amerika- 

liklar  «zanjir»  deb  atovchi  yopishqoq  loyqa  qat- 

lam  bilan  almashdi.  Bu  loyqa  tosh  yoki  ohakli  chi- 

g‘anoqlardan  iborat  edi.  So'ngra  suv  o‘tlari  bilan 

qoplangan  yalanglikdan  o‘tdik.  Suvosti  o‘tloqlari 

qalin  o'simliklar  bilan  qoplangan  bo'lib,  oyoq  osti 

chapdast  usta  to ‘qigan yumshoq  gilam  to'shalgan- 

day edi.

Oyog'imiz  ostidagina  emas,  tepamizda  ham 

o'simliklar yoyilib  yotardi.  Biz  usti  suv  o‘simliklari 

bilan  yopilgan  berk yo‘lkadan  borayotganday  edik.

158

---

Bu  yerda  fukuslarning  uzun  tasmalari,  sharsimon 

yoki  naychaga  o'xshash  laurensiyalar,  yaproqla- 

ri  yupqa  kladosteflar,  kaktuslarning  yelpig'ichiga 

o'xshagan keng yaproqli rodomeniyalar bor edi.

Yashil  suv o'simliklari  dengiz  sathiga  yaqin,  qi- 

zillari  o'rta  chuqurlikda,  jigarrang  va  qoralari  esa 

okeanning  ancha  chuqur  qatlamlarida  gulzor  va 

bog'larni tashkil etar ekan.

Suv  o'simliklari  -   tabiatning  chinakam  m o'ji- 

zasi.  Qariyb ikki  ming a’zosi bo'lgan bu oilaga dun- 

yodagi  eng  kichik  o'simliklardan  tortib  eng  yirigi- 

gacha  taalluqlidir.  Chunonchi,  qirq  ming  donasi 

besh  kvadrat  millimetr  yerga  joylashadigan  mik- 

roskopik  o'simliklar  bilan  birga  uzunligi  besh  yuz 

metrdan ortiq suv o'simliklari ham bor.

Biz «Nautilus»dan chiqib ketganimizga bir yarim 

soatcha  bo'ldi.  Kun  peshinga  yaqinlashyapti.  Men 

buni  quyosh  nurlari  suvda  sinmay,  tik  tushib  tur- 

ganidan  bildim.  Ta’rifga  sigm as  zumrad  bo'yoqlar 

bizning  gumbazimizdan  yo'qoldi.  Biz  bir  marom- 

da  qadam  tashlab  borar  edik  va  qadamlarimizning 

ovozi aniq eshitilib turar edi. Tiq etgan tovush ham 

quloq  odatlanmagan  darajada  tez  yoyilar  edi.  Ha, 

suv  chindan  ham  tovushni  havoga  nisbatan yaxshi 

o'tkazadi  va  unda  tovush  to'rt  marta  tezroq  tarqa- 

ladi.

Shu  orada  suvosti  sezilarli  darajada  qiyalashib 

borardi.  Biz  yuz  metr  chuqurlikda  bo'lib,  o'n  at­

mosfera  bosim  ostida  edik.  Ammo,  aftidan,  ska- 

fandrim  shu  sharoitga  moslashtirilganday  yuqori 

bosim menga sira ta’sir etmas edi.

Barmoqlarimning bo'g'inlari bilinar-bilinmas  si- 

qilayotganinigina  sezardim,  xolos.  Ammo  bu  biroz 

noxush  holatga  ham  ko'p  o'tmay  o'rganib  qoldim. 

Bu  ust-boshga  odatlanmaganimga  qaramay,  ikki

159

---

soat yurib sira charchamagan edim.  Suv o‘rab olgan 

bu  kiyimda  men  odatdan  tashqari  oson  harakat  qi- 

lar edim1.

Uch  yuz  fut  chuqurlikdan  ham  quyosh  nurining 

jimirlab  turganini  ko'rdim,  ammo  u  endi  arang 

ko'zga  tashlanar  edi.  Running  yorqin  yog'dusi 

o'rnini  qizg'ish  qorong'ilik  -   kun  bilan  oqshom 

o'rtasidagi  holat  egalladi.  Biroq  biz  yo'lni  aniq 

ko'rib  turar  edik  va  hozircha  Rumkorf  lampalarini 

ishga solishga hojat yo‘q edi.

Rapitan  Nemo  to'satdan to'xtadi.  U yaqinlashu- 

vimni  kutib  turdi  va  barm ogini  oldinga  cho'zib, 

nim  qorongida  aniq  ko'zga  tashlanayotgan  alla- 

qanday qora narsani menga ko'rsatdi.

«Bu  Rrespo  orolining  o'rmoni  bo'lsa  kerak», 

oyladim  men va xato qilmagan edim.