|
2 - J.Vern
33
- Hmm! - deya g‘o‘ldiradi garpunchi ishonqira-
may boshini qimirlatib.
- Shuni ham bilib qoying, azizim, - deya
davom etdim men, - agar shunday maxluq okean
qa’rida - suv sathidan bir necha milya pastda ya-
shasa uning organizmi juda baquw at bo'lishi kerak.
- Nega endi? - so'radi Ned.
- Chunki bunday chuqurlikda goy at katta suv
bosimiga bardosh berib turish uchun benihoya ba-
quw at bo'lishi kerak.
- Rostdanmi? - dedi Ned ishonchsizlik bilan
ko'zini qisib.
- Ha, xuddi shunday. Buning isboti uchun sizga
ba’zi bir raqamlar keltiraman.
- O, bu raqamlar! - dedi cho'zib Ned. -
Raqamlar bilan istagan narsani isbotlasa bo'ladi...
- Hamisha va istagan narsani emas, Ned. Mana
quloq soling. Bir atmosfera bosimining balandligi
o'ttiz ikki futli bir suv ustuni bosimiga teng deb fa-
raz qilaylik. Haqiqatda esa suv ustunining balandli
gi ancha past bo'lishi ham mumkin, chunki dengiz
suvi chuchuk suvga nisbatan ,zichroqdir. Shunday
qilib, Ned, suvga sho'ng'iganingizda tanangiz de
ngiz sathidan necha o'ttiz ikki futli suv ustuniga
pastda bo‘lsa, har bir kvadrat santimetriga shuncha
atmosfera bosim, ya’ni shuncha kilogramm ogirlik
tushadi. Demak, uch yuz yigirma fut chuqurlikda bu
bosim o‘n atmosferaga, uch ming ikki yuz fut chu
qurlikda yuz atmosferaga va o‘ttiz ikki ming futda,
ya’ni taxminan ikki yarim milya chuqurlikda ming
atmosferaga teng bo'ladi. Boshqacha qilib aytgan-
da, agar siz shu chuqurlikda bo'lsangiz, tanangiz-
ning har bir kvadrat santimetrini ming kilogramm
yoki bir tonna bosim bosib turadi. Ha, aytganday,
34
azizim, tanangiz necha kvadrat santimetrligini bi-
lasizmi?
- Bundan mutlaqo bexabarman.
- Salkam o‘n yetti ming.
- Shunchalik ko'pmi?
- Aslida esa atmosfera bosimi har bir kvadrat
santimetrga bir kilogrammdan ortiqroq kuch bilan
ta’sir etadi. U holda tanangizdagi o ‘n yetti ming
kvadrat santimetrli umumiy sathga o‘n yetti ming
besh yuz oltmish sakkiz kilogramm kuch bilan ta’sir
etadi.
- Shuncha og'irlik tushganini sezmaymanmi?
- Ha, siz buni sezmaysiz. Bu katta og'irlik siz-
ni ezib qoymasligining sababi shuki, ichingizdagi
havo bu bosim bilan muvozanatlashadi. Shuning
uchun siz hech narsani sezmaysiz. Ammo suvga
tushguday bo'lsangiz bu muvozanat yo‘qoladi...
- Tushunyapman, - izohim qiziqtirayotgan-
day so'zimni bo'ldi u. - Atrofimni suv o'rab oladi,
ammo tanamning ichiga kirmaydi!
- Ha, balli, Ned. Shunday qilib, o'ttiz ikki fut
chuqurlikda o ‘n yetti ming besh yuz oltmish sak
kiz kilogramm bosim ostida bo'lasiz; uch yuz yi-
girma futda bosim o‘n baravar oshadi, ya’ni bir yuz
yetmish besh ming olti yuz sakson kilogrammga
teng bo'ladi. Uch ming ikki yuz futda u yuz baravar
oshadi va bir million yetti yuz ellik olti ming sak
kiz yuz kilogrammga yetadi va nihoyat o'ttiz ikki
ming futda ming baravar ko'payadi va siz o‘n yetti
million besh yuz oltmish sakkiz ming kilogrammlik
bosim orasida bo'lasiz, Boshqacha qilib aytganda,
birpasda pachogingiz chiqib, ulkan gidravlik b o lg a
ostidan chiqqanday, yupqa yaproqqa aylanasiz.
- Yo tavba! - deya xitob qildi Ned.
- Shunday qilib, azizim, agar bunday chuqur-
35
likda uzunligi bir necha yuz metrli umurtqali hay-
von yashay olsa, uning millionlab kvadrat santi-
metr tanasi juda ko‘p milliard kilogramm bosimga
bardosh bera olishi kerak. Ana endi bu hayvonlar-
ning shunchalik katta bosimda yashashlari uchun
mushaklari qanchalik baquw at va organizmlari
qanchalik chidamli bo'lishi kerakligini bir oylab
ko‘ring-a!
- Bundan chiqdi ularning tanasi zirhli kema
singari sakkiz duymli qalin temir bilan qoplangan
ekan-a, - dedi kanadalik.
- Juda to‘g‘ri, Ned. Ana endi suvda eng tez yu-
rar poyezdlarimiz kabi tez harakat qila oladigan
shunday hayvon kema bilan to'qnashganda qan
chalik zarar yetkazishi mumkinligini tasaw ur qilib
ko'ring.
- Ha... rost-a... - deya bu hisoblardan dovdirab
gVldiradi kanadalik hanuz taslim bo'lgisi kelmay.'
- Xo‘sh, sizni ishontira oldimmi?
- Siz meni, janob professor, bir narsaga - agar
shunday hayvonlar haqiqatan ham okean qa’rida
yashasa, ular juda kuchli bo'lishlari kerakligiga
ishontirdingiz.
- Oh, qanday qaysar odamsiz-a! Agar ular oke
an qa’rida bo'lmasa, «Shotlandiya» bilan bo'lgan
voqeaga nima deysiz?
- Ehtimol,.. - dedi ishonqiramay Ned.
- Ha, gapira qoling!
- Ehtimol... bunday voqea bo‘lmagandir! -
to ‘ng‘illadi kanadalik.
Biroq bu javob garpunchining qaysarligidan da-
lolat berardi, xolos. 0 ‘sha kuni men uni ishonti-
rishga boshqa harakat qilmadim. «Shotlandiya»
bilan shunday voqea bo‘lgani aniq edi. Kema china-
kamiga teshilgan edi. Hatto tuzatib olishga t o g r i
36
keldi.
0 ‘y lay m an k i,
shunday maxluqning mavjudli
giga bundan ortiq dalil axtarishning hojati bo'lmasa
kerak. Bu teshik o‘z-o‘zidan paydo bolm agani ham
aniq. Ikkinchi tomondan esa kemaning suv ostida-
gi tosh yoki qoyaga borib urilgani to‘g‘risida so‘z
bo‘lishi ham mumkin emas. Modomiki, shunday
ekan, dengiz hayvonining dahshatli tishi borligini
tan olishdan bo'lak chora qolmaydi.
Shaxsan men yuqorida bayon etilgan fikrlar-
ga asoslanib, bu hayvonni umurtqalilar turkumiga,
sutemizuvchilar sinfi va kitsimonlar guruhiga man-
sub, deb bilaman. Oilasi masalasiga kelganda uni
kitlar, kashalotlar va delfinlar oilasiga qo‘shish lo-
zim. Nihoyat, qaysi turdanligiga faqat kelajak javob
berishi mumkin.
Bu masalani hal etmoq uchun noma’lum max
luqni yorib ko'rish kerak; yorish uchun esa aw al
uni tutish zarur; tutish uchun uni garpunlash lo-
zim - bu Ned Lendga tegishli; garpunlash uchun
uni ko'rish kerak - bu butun ekipajning ishi; ko'rish
uchun uni uchratish kerak - mana bunisi endi taso-
difga bogliq.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
