Suv ostida sakson ming kilometr

1 

Draga -

  suvostini kovlaydigan asbob.

223

---

-  Baribir ular odamxo'r, do'stim!

-   Odamxo'r  albatta  ablah  bo'lishi  kerakmi?  -  

e’tiroz  bildirdi  Konsel.  -   Mazaxo'rak  bo‘lsa-da, 

ammo  ayni  vaqtda yaxshi  odamligicha  qolishi  ham 

mumkin.  Biriikkinchisigasirabog'liqem as.

-  Ha, mayli, Konsel, sen aytgancha bo'la qolsin, -  

bular  vijdonli  odamxo'rlar  va  ular  o'z  asirlarini 

odob,  axloqning barcha  qoidalariga  amal  qilganlari 

holda  yeydilar.  Ammo  meni  vijdonli  odamlar  yeb 

qo'yishlarini ham istamayman,  shuning uchun men 

doim  sergak  turaman,  chunki  «Nautilus»  kapitani 

hech qanday ehtiyot choralarini ko'rmayapti.  Qani, 

endi ishga!

Ikki  soat  davomida  biz  jon-jahdimiz  bilan  dra- 

ga  tashladik,  ammo biron durustroq narsa tutolma- 

dik.  Draga  «Midas  quloqlari»  deb  atashadigan 

chig'anoqlar,  arfalar,  bolg'achalarning  bundan  ol- 

din  menga  sira  uchramagan  eng  chiroyli  nusxala- 

ri  bilan  to'lib  chiqardi.  Shuningdek,  biz  bir  necha 

goloturiylar, marvarid chig'anoqlar va o'n ikkitacha 

kichik toshbaqalar  (buni  biz  oshxonaga  topshirish- 

ga  qaror  qildik)  tutib  oldik.  Xuddi  ana  shu  vaqtda, 

kutilmaganda,  mo'jiza  ko'rdim.  Juda  kamdan  kam 

uchraydigan xunuk narsa  desa  o'rinliroq bo'lur edi. 

Endigina  draga  tashlagan  Konsel  uni  o'sha  zahoti 

ichi  to'la  chig'anoqlar  bilan  ko'tarib  oldi.  Mening 

dragani  tortib  olib,  uning ichidan bitta  chig'anoqni 

ushlab,  insonga xos bo'lmagan ovozda konxiologga 

o'xshab  qichqirib  yuborganimdan  u  juda  hayratda 

qoldi.

-   Xo'jamga  bir  nima  bo'ldimi?  -   taajjublanib 

so'radi Konsel. -  Biron narsa chaqib oldimi xo'jamni?

-   Yo'q,  do'stim,  ammo  men  bu  topilma  uchun 

barmog'imni ham jon deb berardim!

-  Qanaqa topilma?

224

---

-   Mana  shu chig‘anoqqa!  -   ko‘tarinki  ruhda  de­

dim men.

-   Axir  bu  eng  oddiy  zaytun  turkumidagi  ta- 

roqsimon  jabralilar  guruhi,  qorinoyoqlilar  sinfi, 

molluskalar tipidagi jimjimador zaytun-ku...

-   Juda  to‘g‘ri,  Konsel,  ammo  bu  chiganoq 

o'ngdan  chapga  buralish  o'rniga  chapdan  o‘ngga 

buralyapti!

-  Nahotki? -  qichqirdi Konsel.

-  Ha, azizim. Bu chapaqay chig'anoq!

-  Chapaqay chig'anoq? -   qaytarib so'radi Konsel 

qaltiroq ovozda.

-  Uning buralishini qara.

-   Men  hech  qachon  bu  qadar  hayajonlanma- 

ganimga  xo'jam  ishonarmikinlar,  -   dedi  Konsel 

chig'anoqni ixlos bilan qo'liga olar ekan.

Chindan  ham  hayajonlanish  o'rinli  edi.  Ham- 

maga  ma’lumki,  tabiatda  harakat  ko'pincha  o'ng- 

dan  chapga  bo'ladi.  Yulduzlar  va  ularning  yo'l- 

doshlari  o'ngdan  chapga  harakat  qiladi.  Odamning 

chap  qo'liga  nisbatan  o'ng  qo'li  ko'proq  taraqqiy 

etgan,  shuning uchun ham butun  asbob-uskunalar, 

apparatlar,  qulflami  o'ngdan  chapga  qarab  ish- 

latishga  mo'ljallab  yasagan.  Tabiat  ham  mollus­

kalar  buralishida  shu  qonunga,  agar  uni  shunday 

deb  atash  joiz  bo'lsa,  rioya  qiladi;  molluskalarning 

hammasi  o'ngdan  chapga  buraladi.  Juda  kamdan 

kam  uchraydigan  chapaqay  chig'anoqlarga  uning 

ishqibozlari qancha so'rasang berishadi.

Konsel  bilan  men  topib  olgan  bebaho  boyli- 

gimizni ko'zdan kechirish bilan mashg'ul edik.  Men 

hatto  uni  Parijdagi  tabiiyot tarixi  muzeyiga  qanday 

in’om etish haqida xayol ham sura boshlagan edim, 

to'satdan  yowoyi  odam  otgan  tosh  Konselning 

qo'lidagi bu bebaho narsani sindirib yubordi.