Suv ostida sakson ming kilometr

1 

Sirena  -   grek  afsonalarida  tanasi  odam,  oyoqlari  baliqning 

dumi shaklida bo'lgan suv parisi.

314

---

-   Eh,  janob  professor,  -   deya  xitob  qildi  u  ha- 

yajondan  qaltirayotgan  ovozda,  -   men  hali  buna- 

qasini sira ham ovlamagan edim!

Bu  so‘zlarda  Ned  Lend  o'zining  ichki  qiyofasini 

namoyon etdi.

Palubaga  kapitan  Nemo  chiqdi.  U  dyugonni 

ko'rdi  va  kanadalikka  qarab,  uning  sabrsizlanayot- 

ganini ko'rdi.

U Ned Lendga murojaat qildi:

-   Bordi-yu,  hozir  qo'lingizda  garpuningiz  bo'l- 

ganda, chidab turolmasdingiz, to ‘g‘rimi?

-  Xuddi shunday, kapitan.

-   Bir  kungina  o'zingizning  garpunchilik  kas- 

bingizga  qaytib,  ovdagi  muvaffaqiyatlaringiz  ro'y- 

xatiga  yana  bir  g'alabani  kiritishga  qarshi  emas- 

misiz?

-  Jon derdim!

-  Unday bo'lsa, marhamat, ishga kirishing!

-   Rahmat,  kapitan,  -   dedi  Ned  Lend.  Uning 

ko'zlari chaqnab ketdi.

-   Faqat  bir  shart  bor,  bexato  urasiz!  Bilib 

qo'ying,  buni  sizning  manfaatingizni  ko'zlab  ayt- 

yapman.

-   Dyugon  shunaqa xavfli  maxluqmi?  -   so'radim 

men. Kanadalik pisand qilmaganday yelkasini qisdi.

-   Ha,  -   deb  javob  berdi  kapitan.  -   Ba’zan  bu 

maxluq  ovchiga  tashlanib,  ularning  qayiqlarini 

ag'darib yuboradi.  Biroq mister Lend uchun bu xavf 

qo'rqinchli  emas.  Uning nigohi  o'tkir va  juda chap- 

dast.  Men  unga  bexato  otasan  deganimning  boisi 

xavfli  bo'lgani  uchun  emas,  shuning uchunki,  dyu- 

gonning go'shti  juda  lazzatli,  mister Lendning laz- 

zatli taomga o'chligidan esa xabarim bor.

-   Shunaqami!  -  xitob qildi kanadalik.  -  Bu max­

luq aytganlaringizdan tashqari mazali ham deng!

315

---

-   Ha,  mister  Lend.  Mazasi  mol  go'shtidan  sira 

qolishmaydi  va  Melaneziyada  shohlar  dasturxoni- 

ni  bezaydi.  Keyingi  paytlarda  dyugonni  shu  qadar 

jon-jahdlari  bilan  ovlashyaptiki,  u  ham  o'z  urug'i 

lamantin singari tez orada qirilib ketsa ajab emas.

-  Unday bo'lsa, kapitan,  -   dedi  jiddiy turib Kon­

sel,  -   bu  dyugonni  balki  ovlash  kerak  emasdir? 

Bordi-yu  bu  oxirgi  namunasi  bo'lsa-chi?  Unda  bu­

ni fan manfaati uchun saqlab qolish kerak.

-   Shunday taqdirda  ham,  -   deya  e’tiroz  bildirdi 

kanadalik,  -   oshpazlik  ehtiyoji  uchun  uni,  albatta, 

ovlash kerak!

-   Boshlang,  mister  Lend,  -   deya  qaytardi  kapi­

tan Nemo.

Shu  daqiqada  «Nautilus»  komandasidan  yetti 

kishi  palubaga  ko'tarildi.  Ular  odatdagiday  jim  va 

vazmin  edilar.  Ulardan  biri  kit  ovlovchi  kemalarda 

ishlatiladigan garpun bilan arqonni olib keldi.

Qayiqni  suvga  tushirdilar,  olti  eshkakchi  va  rul 

boshqaruvchi o'rinlarini egallashdi. Ned Lend, Kon­

sel va men qayiqning quyruq tomoniga o'tirib oldik.

-   Biz  bilan  bormaysizmi,  kapitan?  -   so'radim 

men.

-  Yo'q, professor. Omadingiz kelsin.

Qayiqcha  bortdan  bo'shadi  va  olti  eshkakchi

uni  olg'a  surdi.  «Nautilus»dan  ikki  milyacha  ma- 

sofadan  ko'rinib  turgan  dyugonga  tomon  qayiqcha 

tez suzib ketdi.

Unga  bir  necha  kabelt  masofa  qolgach,  esh- 

kakchilar  sekinroq  suza  boshladilar  va  eshkaklarni 

suvga  tovush  chiqarmay  ehtiyotkorlik  bilan  tushi- 

rar edilar.

Garpun  ushlagan  Ned  Lend  qayiq  tumshug'ida 

turardi.

Kit  ovlanadigan  garpun  odatda  juda  uzun  va

316

---

baquwat  arqonga  bog'langan  bo'lib,  yaralangan 

maxluq  uni  tortishi  bilan  osongina  yechilib  borar- 

di.  Biroq  bu  gal  arqon  juda  kalta  -   uzunligi  yigir­

ma  metrga  borar-bormas  va  uning  ikkinchi  uchi 

yaralangan  maxluq  suv  ostida  qaysi  tomonga  suzi- 

shini  ko'rsatishi  kerak  bo'lgan  bo'sh  bochkachaga 

bog'langan edi.

O'rnimdan  turib,  kanadalikning  dushmani- 

ni  ko'zdan  kechirdim.  Dyugon  lamantinga  juda 

o'xshar  edi.  Uning  cho'zinchoq  tanasi  uzun  dum 

bilan,  yon  suzgichlari  esa  chinakam barmoqlari bi­

lan tugar edi. Dyugonning lamantindan farqi shuki, 

uning yuqori  jag'ida uzun va  o'tkir ikkita chinakam 

qoziq tishi bo'ladi.

Ned  Lend  ovlashga  shaylangan  dyugon  juda  ul­

kan  maxluq  edi.  U  sira  qimirlamas,  suv  sathida ux­

lab  qolganga  o'xshardi.  Bunday  sharoit  kanadalik 

uchun ayni  muddao bo'lib,  uning ishini ancha yen- 

gillashtirar edi.

Qayiq  ehtiyotkorlik  bilan  maxluqqa  besh-olti 

metr  qolguncha  yaqinlashib  bordi.  Matroslar  esh- 

kaklarni ko'tarishdi.

Ned  Lend  orqaga  tashlanib,  qulochkashlab  gar- 

punni irg'itdi.

Hushtak  ovozi  eshitildi-yu,  dyugon  ko'zdan 

g'oyib  bo'ldi.  Aftidan  kuch  bilan  itqitilgan  garpun 

faqat suvga tekkanga o'xshardi.

-   Ming  la’nat!  -   o'kirdi  qattiq  hayajonlangan 

kanadalik.  -  Mo'ljalga urolmadimmi?

-  Yo'q,  -   deb javob berdim men.  -   Maxluq yara­

langan. Mana qon izlari. Biroq garpun suvga tushdi.

-   Garpunimni  olinglar!  -   xitob qildi  Ned Lend.- 

Garpunimnil

Matroslar  eshkaklarni  yana  suvga  tushirdilar

317

---

va  ruldagi  kishi  qayiqni  suv  yuziga  qalqib  chiqqan 

bochkacha tomon burdi.

Garpun  olingach,  qayiq  yaralangan  maxluqning 

izidan bordi. U nafas olish uchun ora-chora suv sat­

higa  suzib  chiqar edi.  luda  tez  suzayotganiga qara- 

ganda, yara uni holsizlantirmaganga o'xshaydi.  O'n 

ikki chayir qo'l harakatga keltirayotgan qayiq uning 

izidan suzib emas, uchib borardi.  Bir necha marta u 

dyugonga  yetayozganda,  kanadalik  ikkinchi  zarbni 

urishga  shaylanardi-yu,  ammo  maxluq  har  gal  tez- 

da suvga sho'ng'ib, xavfdan qutulib qolar edi.

Ned  Lendning  qahr  va  toqatsizligi  qanchalikka 

borib yetganini  ko'rsangiz  edi.  U  sho'rlik  maxluqni 

bisotidagi  butun  ingliz  qarg'ishlari  bilan  la’natladi. 

Dyugon biz  ayyorlik bilan tuzayotgan butun rejala- 

rimizni  barbod  etayotgani  hatto  menga  ham  alam 

qilardi.

Biz  deyarli  bir  soat  davomida  dyugonning  keti- 

dan  shu  alfozda  quvib  yurdik.  Endi  umidsizlana 

boshlagan  edim,  ta ’qib  qilayotganimiz  uchun  o'ch 

olmoqchi bo'lganday maxluq birdan hujumga o'tish 

maqsadida qayiq tomon suza boshladi.

Bu  manyovr  kanadalikning  e’tiboridan  chetda 

qolmadi.

-  

Diqqat!  -  deya qichqirdi u. Rulda o'tirgan kishi 

o'zining  g'alati  tilida  bir  necha  og'iz  so'z  aytdi.  U 

komandani ehtiyot bo'lishga undadi shekilli.

Dyugon  qayiq  tomon  yigirma  fut  yaqinlashib, 

birdan  to'xtadi,  tumshug'ining  ostida  emas,  balki 

ustida  joylashgan  burun  kataklari  orqali  juda  ko'p 

havo tortib, so'ng bizga tashlandi.

Zarbdan  o'zimizni  muhofaza  etolmadik.  Ammo 

rulda  o'tirgan  kishining  to'g'ridan  kelgan  zarbga 

mohirlik  bilan  chap  bergani  tufayli  qayiq  biroz  lo-

318

---

pillab, uning ichiga bir-ikki tonna suv kirdi,  biz ke- 

yinchalik uni to ‘kib tashladik.

Ned  Lend  qayiq  tumshug'idan  turib,  tishla­

ri  bilan  qayiqning  bortiga  yopishib  olgan,  Afrika 

sheri  bug'ini  ko'taradiganday  suvdan  uzishga  uri- 

nayotgan  gigant maxluqni  garpun bilan tinmay ya- 

ralar edi.

Biz  hammamiz  bir-birimizning  ustimizga  yiqil- 

dik.  Qahr-g'azabga  to'lib-toshgan  garpunchi  chaq- 

qonlik  qilib,  to‘g‘ri  maxluqning  yuragiga  tushir- 

maganida,  bu  hangomaning  nima  bilan  tugashi 

noma’lum edi.

Qayiq  bortida  tishning  g'ijirlagani  eshitildi  va 

dyugon garpun bilan birga cho'ka boshladi.

Ammo  ko‘p  o'tmay  suv  sathiga  bochkacha, 

zum  o'tmay  ketidan  yelkasiga  ag'darilgan  dyugon 

ko'tarildi.  Qayiq uni  shatakka olib  «Nautilus» yoni- 

ga bordi.

Dyugon  go'shtini  chig'iriqlar  yordamida  «Nau­

tilus» palubasiga arang ko'tarib olishdi: uning vazni 

besh ming kilogrammdan ortiq edi.

Go'shtni  maydalash  bevosita  Ned  Lend  rahbar- 

ligida  o'tdi,  bu  ishni  u  hech  kimga  ishonib  top- 

shirmadi.

O'sha  kuni  kechqurunoq  styuard  menga  kema 

oshpazi  dyugon  go'shtidan  boplab  tayyorlagan 

taom  keltirib  qo'ydi.  Menga  u  mol  go'shtidan  ham 

ko'ra ko'proq ma’qul tushdi.

Keyingi  kun,  11-fevralda,  «Nautilus»  ombor- 

xonasi  yangi  qush  go'shti  bilan  to'ldirildi.  Suvosti 

kemasining  palubasiga  bir  to'da  qaldirg'och  kelib 

qo'ndi.  Bular  Nil  qaldirg'ochlarining  faqat  Misr- 

da  uchraydigan  turi  bo'lib,  tumshug'i  qora,  kul- 

rang boshining  uch  tomoni  ingichkalashib  borgan, 

ko'zining  atrofini  oq  donachalar  qoplagan,  yelkasi,

319

---

qanotlari va dumi kulrang, ko'kragi, qorni oq hamda 

panjalari qizil edi.  Shuningdek, biz bir necha o'nlab 

boshi va gardani oq,  tanasini  qora qashqa qoplagan 

yowoyi Nil o'rdaklarini ham ushlab oldik. Bu qush- 

larning go'shti ham juda mazali ekan.

Shu  kuni  «Nautilus»,  hech  qayoqqa  shoshilma- 

yotganday  juda  sekin  suzib  borar  edi.  Biz  Su- 

vayshga  yaqinlashgan  sari  Qizil  dengizning  suvi 

ancha kamtuz bo'lib borishini payqab qoldim.

Kech soat beshlarga yaqin biz  shimolda  Suvaysh 

qo'ltig'i bilan Akobi qo'ltig'i oralig'ida toshloq Ara- 

bistonning  oxiri  hisoblangan  Ros-Muhammad  bu- 

runini ko'rdik.

«Nautilus»  Suvaysh  qo'ltig'iga  kirdi.  Ros-Mu­

hammad buruni  uzra baland  tog'  aniq ko'zga tash- 

lanib turardi. Bu Oreb tog'i edi.

Kechqurun  soat  oltida  «Nautilus»  suvga  goh 

cho'kib,  goh  uning  sathiga  ko'tarilib  ko'rfazning' 

ichkarisida  joylashgan  Tor  ko'rinadigan  yerdan 

o'tdi. Bu ko'rfazning suvi kapitan Nemo menga ayt- 

ganiday, darhaqiqat, qizg'ish tovlanar edi.

Tun vazmin  sukunat ichida to'satdan boshlandi. 

Bu  sukunatni  soqoqushlarning  qichqiriqlari,  to'l- 

qinlarning  shovullashi-yu,  olis-olislardan  paro- 

xodlarning huvullashlarigina buzib turar edi.

Soat  sakkiz  bilan  to'qqizlar  orasida  «Nautilus» 

bir  necha  metr  suvostiga  tushdi.  Mening  hiso- 

bimcha, biz Suvaysh yaqinida edik.

Salon derazasidan men projektorlar bilan yorqin 

yoritilgan  qoyali  sohil  tubini  ko'rib  turardim.  Na- 

zarimda bo'g'oz  borgan sari  torayayotganday tuyu- 

lardi.

Soat  9  dan  15  minut  o'tganda  kema  yana  suv 

sathiga chiqib oldi.

Men kapitan Nemoning Arabiston tunnelini tez-

320

---

roq ko'rishga oshiqardim.  0 ‘zimni qoyishga joy to- 

polmay  toza  havodan  nafas  olish  uchun  palubaga 

chiqdim.

Ko'p  o'tmay  men  uzoqdan,  bizdan  taxminan 

bir  yarim  milyalar  narida,  kechki  tumanda  xira 

ko'rinayotgan yog'duni ko'rdim.

-   Bu  suzgich  mayoq,  -   yonimda  turgan  kishi- 

ning ovozi eshitildi.

Men  kutilmaganda  bu  ovozni  eshitib  cho'chib 

tushdim. Qayrilib qarasam, kapitan Nemo turibdi.

-   Bu  Suvayshning  suzgich  mayog'i,  -   deb  qay- 

tardi u.  -  Hozir biz tunnelga kiriladigan yo'lga yetib 

boramiz.

-   Unga  kirish  ham  uncha  oson  bo'lmasa  kerak 

deb o'ylayman? -  deya so'radim men.

-   Ha,  bu  ancha  xavfli  joy.  Shuning  uchun  tun­

nelga  kirish  oldidan  rulni  boshqariladigan  hujraga 

kirib, kemani  shaxsan o'zim idora etishni odat qilib 

olganman.  Endi  esa,  janob  professor,  pastga  tush- 

sangiz:  «Nautilus»  suvga  sho'ng'iydi  va  shu  bo'yi 

Arabiston  tunnelidan  o'tgach,  O'rtayer  dengizida 

suv sathiga ko'tariladi.

Men  kapitan  Nemoga  ergashdim.  Lyuk  yopilib, 

tezervuarlarga suv to'ldirildi va kema yana o'n metr 

chuqurlikka sho'ng'idi.

Endi  kayutamga  ketaman  deb  turgandim,  kapi­

tan Nemo chaqirib qoldi.

-   Janob professor,  -   dedi u,  -   shturval hujrasida 

men bilan birga navbatchilik qilishni istamaysizmi?

-   Shuni  sizdan  so'rashga  jur’at  etolmay  turgan 

edim,  -  deb javob berdim.

-   Unday  bo'lsa,  yuring.  Siz  u  yerdan  turib  bu 

yerosti  va  ayni  chog'da  suv  ostidan  suzayotganda 

nimaiki  ko'rish  mumkin  bo'lsa,  hammasini  ko‘ra 

olasiz.