Sug’urta, uning iqtisodiy mohiyati va sug’urta bozori

Sug‘urta sohasidagi fuqarolik-huquqiy munosabatlar quyidagi yo‘nalishlarda namoyon bo‘ladi: Sug‘urta huquqi tushunchasi

• —fuqarolar va sug‘urta tashkilotlari o‘rtasida shakllanadigan fuqarolik-huquqiy munosabatlar;
• — sug‘urta tashkilotlari o‘rtasida yuzaga keladigan o‘zaro munosabatlar;
• — fuqarolar va maxsus davlat organlari o‘rtasida paydo bo‘ladigan fuqarolik-huquqiy munosabatlar;
• — sug‘urta tashkilotlari va maxsus vakolatli davlat organi o‘rtasida paydo bo‘ladigan fuqarolik-huquqiy munosabatlar.

Sug’urta ta`minoti.

• Sug’urta ta`minoti – bu sug’urta xodisasi sodir bo’lganda mavjud belgilangan tartib asosida zararlarni xisoblash va bu asosda qoplama miqdorini belgilash usulidir.
• Amalda sug’urta ta`minotining 3 tizimi mavjud:
•  Sug’urta ta`minotining nisbiy (proportsional) tizimi.
•  Birinchi xavf tizimi
•  CHegaralangan sug’urta ta`minoti.

Sug’urta bozori va uning tarkibiy tuzilishi

• Sug’urta bozori - bu sug’urta xolatlari ro’y berganda jismoniy va xuquqiy shaxslarni mulkiy manfaatlarini sug’urtalanuvchilarning pul mablag’lari xisobidan ximoya qilishda aks etuvchi sug’urta xizmatlari oldi-sotdisi bo’yicha iqtisodiy munosabatlar yig’indisi. Sug’urta bozorini amal qilishining asosiy shartli sug’urta xizmatlariga extiyoj (talab) va bu extiyojlarni qondirishga layoqatli sug’urtalovchilarning mavjudligidir.
• Sug’urta bozori tarkibiy jixatdan tashqiliyxuquqiy va xududiy jixatlari bo’yicha bo’linishi mumkin.
• Tashqiliy-xuquqiy jixatdan aktsioner, birgalikdagi, xususiy va davlat sug’urta tashkilotlaridan iborat bo’ladi.
• Xududiy jixatdan esa milliy, mintaqaviy va xalqaro sug’urta bozorlariga bo’linadi. Milliy sug’urta bozori birdan-bir mamlakat xududidagi sug’urta kompaniyalarini va ularning faoliyatini qamrab oladi.

Mintaqaviy sug’urta bozori deganda, savdo-iqtisodiy va boshqa jixatlardan o’zaro yong’in munosabatda bo’lgan bir nechta mamlakatlar xududlarini qamrab oluvchi bozor tushiniladi. Xalqaro sug’urta bozori sifatida dunyo miqyosida sug’urta faoliyatini olib boruvchi mamlakatlarning sug’urta bozori tushiniladi. Sug’urta bozori bozor munosabatlari sub`ektlarining mustaqilligini, ularning sug’urta xizmatlari oldi-sotdisi bo’yicha teng xuquqli xamkorligini ko’zda tutadi.

• Mintaqaviy sug’urta bozori deganda, savdo-iqtisodiy va boshqa jixatlardan o’zaro yong’in munosabatda bo’lgan bir nechta mamlakatlar xududlarini qamrab oluvchi bozor tushiniladi. Xalqaro sug’urta bozori sifatida dunyo miqyosida sug’urta faoliyatini olib boruvchi mamlakatlarning sug’urta bozori tushiniladi. Sug’urta bozori bozor munosabatlari sub`ektlarining mustaqilligini, ularning sug’urta xizmatlari oldi-sotdisi bo’yicha teng xuquqli xamkorligini ko’zda tutadi.
• Ichki sug’urta bozorini moliyaviy tarkibini sug’urta tashkilotlarining moddiy va moliyaviy resurslari tashqil qiladi. Sug’urta bozorining asosiy vazifasi sug’urta xizmatlariga talabni shakllantirish (marketing, reklama), shartnomalar tuzish va sug’urta polislarini sotish, maqsadga muvofiq va egiluvchan tarif siyosatini olib borish, o’z infra-tuzilmasini tartibga solish xisoblandi.