"Sug‘urta asoslari"

RISKLAR

Haqiqiy risklar Spekulyativ risklar



tabiiy risklar

ekologik risklar

siyosiy risklar

transport risklari

mulkiy risklar

ishlab chiqarish risklari

savdo risklari
moliyaviy risklar


investitsion risklar




boy berilgan naf risklari

bevosita moliyaviy yo‘qotish risklari

daromad- larning pasayish risklari
tijorat risklari


Pulning harid quvvati bilan bog‘liq risklar


foiz risklari


kredit risklari




likvidlik risklari

valyuta risklari

inflyatsion va deflyatsion risklar

birja risklari

bankrotlik riski

selektiv risklar
1-rasm. Risklarning tasnifiy tizimi

10
Sug‘urta riskining asosiy mezonlari:

• 
  risk tasodifiy xarakter kasb etishi kerak, bunda sug‘urta shartnomasida ishtirok etayotgan barcha tomonlarga sug‘urta hodisasining ro‘y berish aniq vaqti va ko‘rilishi mumkin bo‘lgan zararning hajmi oldindan ma’lum emas;
  
• 
  mazkur riskning namoyon bo‘lish tasodifiyligini bir turdagi obyektlar jamlamasi bilan solishtirish mumkin, ya’ni statistik kuzatuvlar olib borish kerak;
  
• 
  riskni amalga oshishida aks etuvchi sug‘urta hodisasining ro‘y berishi sug‘urtalanuvchi yoki boshqa manfaatdor shaxsning xohish-irodasi bilan bog‘liq bo‘lmasligi kerak;
  
• 
  sug‘urta hodisasining ro‘y berishi davr va makonda ma’lum emas;
  
• 
  riskni amalga oshish oqibatlarini pul ifodasida obyektiv o‘lchash va baholash imkoni mavjud.
  

Nosug‘urtaviy risklar – bu risklar obyektiv mavjud bo‘ladi, ammo sug‘urtalovchi mas’uliyati hajmiga qo‘shib, ya’ni sug‘urtaga qabul qilib bo‘lmaydi.

Xavf-xatar manbalaridan kelib chiqib risklarni quyidagilarga bo‘lish mumkin: tabiiy ofatlar (er qimirlashi, sel, do‘l va b.) bilan bog‘liq bo‘lgan va insonning ongli xatti-harakati (o‘g‘irlik, talonchilik va boshqa g‘ayri huquqiy xatti-harakatlari bilan bog‘liq bo‘lgan, shuningdek yuqorida sanab o‘tilganlarning aralash risklari (misol uchun, mutaxassis-epidemiologning maqsadli harakati bilan yuzaga keluvchi epidemiyalar).

Sug‘urtalovchining mas’uliyati hajmi bo‘yicha risklar yakka tartibdagi (masalan, tasviriy san’at asarlarini tashish va ko‘rgazmasi) va universal (masalan, muntazam uchrovchi mulkiy risk – o‘g‘irlik) turlarga bo‘linadi.

Risklar natijasidagi yo‘qotishlar turlariga quyidagilar kiradi: moddiy, moliyaviy, mehnat, vaqtli, obro‘li (ishonch), ekologik yoki sog‘likka ziyon etkazilishi.

3.