Study Time

“Tazkirai qalandaron” asarida Soʻfi Olloyor va Mashrab munosabati. Bu munosabat ruhining har ikkala shoir ijodidagi aksi.

• “Tazkirai qalandaron” asarida Soʻfi Olloyor va Mashrab munosabati. Bu munosabat ruhining har ikkala shoir ijodidagi aksi.
• Mashrab Namanganda kosib oilasida tug'ildi. Manbalarda uning tavallud sanasi turlicha ko'rsatilgan. Aksariyat kitoblarda 1640, ba'zilarida 1657 yoki 1653-yil deb qayd etiladi. Keyingi tadqiqotlar shoirning 1653-yilda tug'ilgani haqiqatga yaqinligini ko'rsatmoqda. Shoirning hayot yo'li ma'lum darajada xalq kitobi bo'lmish "Qissai Mashrab"da, Bog’istoniyning “Tazkirai qalandaron” asarida va bir qator tarixiy asarlarda bayon etilgan. . Shoirning muxlislari rivoyatlarga ilova qilingan she'rlarni jamlab, alohida to'plam tuzganlar. Turli davrlarda ko'chirilgan bu to'plamlar xalq orasida "Devoni Mashrab", "Devonai Mashrab", "Eshoni shoh Mashrab" kabi nomlari bilan mashhur bo'lgan. "Mashrab" shoirning taxallusidir.

“Mashrab” taxallusini unga Ofoq xoja beradi. Bu so'z lug'aviy jihatdan "sharob (may) ichgan", "xumori" ma'nolarini anglatadi. Sharob, may, oldin eslatilganidek, ilohiy ishqni bildiradi. Shundan kelib chiqsak, taxallusning tasavvufiy "ilohiy ishqdan mast bo'lgan" yoki "Olloh ishqini ko'ngliga solgan" ma'nolari anglashiladi. Shoirni devona Mashrab ham deyishadi. Bu so'z ko'pchilik tushunadigan salbiy ma'noda qo'llanmaydi. "Devona" aslida "so'fiy", "qalandar" so'zlarining sinonimi sifatida ishlatiladi. Shoirning o'zi she'rlarini jamlab devon tuzgan emas. Shuningdek, ijodiy merosi hanuzgacha to'liq topilgani yo'q. Tadqiqotchilar izlanishlar asnosida uning yangi she'rlarini topmoqdalar. Asarlarining ma'lum qismi "Devoni Mashrab" kitobi va turli bayozlar, to'plamlar orqali bizgacha yetib kelgan.

• “Mashrab” taxallusini unga Ofoq xoja beradi. Bu so'z lug'aviy jihatdan "sharob (may) ichgan", "xumori" ma'nolarini anglatadi. Sharob, may, oldin eslatilganidek, ilohiy ishqni bildiradi. Shundan kelib chiqsak, taxallusning tasavvufiy "ilohiy ishqdan mast bo'lgan" yoki "Olloh ishqini ko'ngliga solgan" ma'nolari anglashiladi. Shoirni devona Mashrab ham deyishadi. Bu so'z ko'pchilik tushunadigan salbiy ma'noda qo'llanmaydi. "Devona" aslida "so'fiy", "qalandar" so'zlarining sinonimi sifatida ishlatiladi. Shoirning o'zi she'rlarini jamlab devon tuzgan emas. Shuningdek, ijodiy merosi hanuzgacha to'liq topilgani yo'q. Tadqiqotchilar izlanishlar asnosida uning yangi she'rlarini topmoqdalar. Asarlarining ma'lum qismi "Devoni Mashrab" kitobi va turli bayozlar, to'plamlar orqali bizgacha yetib kelgan.
• So'fi Ollohyor — diniy adabiyotning yirik vakili. Uning butun ijodi islomiy ma'rifat bilan sug'orilgan bo'lib, unda islom aqidalari, tasavvuf ta'limoti barq uradi. "Maslakul - muttaqin", "Siroj ul-ojizin", "Sabot ul -ojizin", "Murod ul- orifin", "Mazxan ul-mute'in", "Najot ul-tolibin" kabi asarlar So'fi Ollohyor ijodiy merosini tashkil qiladi. Bulardan tashqari shoir o'zining forscha asari "Maslakul-muttaqiyn"ga turkiy tildagi "Hidoyat ul-muttaqin" nomli nasriy tarjima kitobini yozdi. Kitobda haj masalasiga bevosita to'xtab, haj qilish ishtiyoqi ko'nglida borligi, ammo bunga imkon topa olmaganini aytib o'tadi. Shoir So'fi Ollohyor she'riyatining tili sodda, samimiy va falsafiy. Insonning ma'naviy faoliyatini uning ruhiyati boshqaradi. Ruhning mazhari esa ko'ngil.