Strategik menejment

4-rasm. Ongli va vujudga keluvchi strategiyalar (G.Mintsberg bo‟yicha). 
G.Mintsberg g‘oyasi shundan iboratki, rejalashtirilgan strategiyaning bir 
qismini har doim amalga oshirish imkoni bqlmaydi. Amalga oshirilganning katta 
qismi, odatda, boshida rejalashtirilgan strategiyaga kirmagan, shu sabali uni 

---

20
vujudga keluvchi strategiya deb nomlagan. Oxir-oqibatda amalga oshirilgan 
strategiya ongli strategiyaga kiradi. Boshqacha qilib aytganda, amaliyotda ongli va 
vujudga keluvchi strategiyalarning ma‘lum kombinatsiyasi amalga oshiriladi. 
Yuqorida aytilganlarga asoslangan holda quyidagi asosiy xulosani keltirish 
mumkin. korxona strategik harakatini shakllantirishning moxiyati rivojlanish 
yqnalishini aniqlashdan, tanlangan mo‘ljalga samarali yaqinlashish bqyicha chora-
tadbirlar tizimini ishlab chiqishdan, shuningdek tanlangan strategiyani amalga 
oshirish jarayonini baholash va nazorat qilishdan iborat. 
Strategiyani boshqarish ijrochilari 
Firmaning ijrochi direktori strategiya bo‘yicha eng ta‘sirli va javobgar menejer 
hisoblanadi. Asosiy direktor lavozimi iazifalarini qo‘yuvchi funktsiyalarni 
bajarishni ko‘zda tutadi. U maqsadlarni belgilaydi, strategiya-ni, uni bajarish 
yo‘llarini ishlab chiqadi. 
Ishlab chiqarish, marketing, moliya, xodimlar va boshqa funktsiyalar bo‘yicha 
vitse-prezidentlar ham strategiya ishlab chiqadilar va uni amalga oshirish bo‘yicha 
javobgar hisoblanadilar. Har bir menejer o‘zining javobgarlik sohasi bo‘yicha 
strategiyani ishlab chiqadi va uning bajarilishini kuzatib boradi. 
Diversifikatsiyali kompannyalarda bir necha tarmoqlarda boshqaruv talab etilib, 
strategiya bo‘yicha menejerlarning 4 darajasi mavjud: 
-ijrochi direktor yoki yuqori boshqaruv pog‘onasi rahbari; 
-alohida korxonalarning foyda va zararlari uchun javobgar menejerlar; 
-muayyan ishlab chiqarish bo‘linmasi bo‘yicha funktsional menejerlar; 
-asosiy tezkor bo‘linmalar va mintaqaviy bo‘limlar menejerlari. 
Xususiy kompaniyalar va korxonalarda odatda strategiya bo‘yicha bitta yoki 
ikkita menejer bo‘ladi 
Strategik menejer va qo‟yiladigan asosiy talablar. 
Bugungi kunda murakkab va tez o‘zgaruvchan vaziyatda raqobatlashish uchun 
firma strategiyani ishlab chiqishini boshqaruvchilarni strategik menejerlarni aniqlab 
olishi lozim. Ularning vazifasi butun tashkilot faoliyatining ma‘lum bir yo‘nalishda 
borishini ta‘minlashdir (ular kunincha kompleks menejerlar, deb ataladi). Ular 
biznesning ayrim fuiktsiyalari (xodimlar, ta‘minot, ishlab chiqarish, savdo, 
mijozlarga xizmat ko‘rsatish, hisob) bajarilishini taminlanishi funktsion 
menejerlardan farq qiladi va butun tashkilotni strategik jihatda boshqarib, 
kompaniyada o‘ziga xos o‘rin egallaydi. 
E.Vrappning fikricha (Chikago universiteti), eng omadli strategik menejerlar 
quyidagi hislatlarga ega bo‘lishi kerak: 
-
ko‘p narsadan yaxshi xabardor bo‘lishlari; 
-
o‘z vaqti va kuch-quvvatini boshqara olishlari, 
-
yaxshi siyosatchi bo‘lishlari (konsensus topa olishlari); 

---

21
-
ekspertlarga o‘xshab «bir narsaga yopishib olmasliklari»; 
Ular o‘z vaqti va kuch-quvvatini turli ishlar, qarorlar muammolar o‘rtasida 
to‘g‘ri taqsimlay olishlari kerak. Shuningdek, qachon javobgarlikni taqsimlash 
kerakligi, qaysi paytda xususiy muammolarga aralashish kerakligini bilishlari lozim. 
Yaxshi siyosatchi o‘z fikrlari asosida konsensus topa olish san‘atini 
egallagan bo‘lishi, ularni o‘z obro‘-e‘tibori bilan ilgari surish uchun tazyiq 
ko‘rsatmasligi kerak. U diktator kabi emas, balki koalitsiyaning a‘zosi yoki rahbari 
sifatida ish tutishi lozim. 
O‘zgaruvchan dunyo strategik menejerdan moslashuvchanlikni talab qiladi. U 
manevrlarga va vujudga kelgan vaziyatga moslashshpga tayyor turishi kerak. Bu esa 
firma ma‘lum bir maqsadlarsiz ish yuritsa-da, biroq ularni o‘zgartirishga tayyor 
turishi kerakligini anglatadi.