Strategik menejment

 
5. 
Qayta tarmoqlashtirish, qayta tiklash va tejamkorlik strategiyasi.
 
Birinchi uchta strategiya diversiyalash usullarini o‘zida jamlaydi, turtinchi va 
beshinchisi esa diversiyalanib bo‘lingan kompaniya pozitsiyalarini mustaxkamlash 
strategiyasidir. 
Diversiyalashning ikkita asosiy turi - bog‘liq va bog‘liq bulmagan turlari 
mavjud. Bog‘liq diversiyalash kompaniya faoliyatidagi biznesning mavjud soxalari 
(masalan, ishlab chiqarish, marketing, moddiy ta‘minot yoki texnologiya) bilan 
bog‘liq bulgan yangi sohadir. 
Bog‘liq bulmagan diversiyalash - faoliyatning, biznesning mavjud soxalari 
bilan ochiqdan-ochiq aloqasi bulmagan yangi soxasidir. 
Diversiyalash quyidagi yullar bilan amalga oshirilishi mumkin: 
- ichki kapitallar bozori orqali; 
- qayta tarkiblashtirish orqali; 
- funktsiyalar yoki resurslarni taqsimlash orqali. 
Ichki kapitallar bozori yordamidagi diversiyalash fond bozori qaysi 
funktsiyalarni bajarsa, ayni shu funktsiyalarni bajaradi. Ichki kapitallar bozorida 
korporatsiya quyidagi asosiy vazifalarni bajaradi: 
- korporatsiya xujalikning o‘rta bugini tarkibidagi strategik rejalashtirish 
funktsiyalarini bajarish; 
- moliyaviy maqsadlarni belgilab olish va xujalikning urta bugini faoliyatini 
kuzatib borish; 
- korporativ kapitallarni raqobatlashuvchi urta korxonalar urtasida 
joylashtirish. 
Bunday sharoitlarda o‘rta korxonalar asosiy idoraning faqat moliyaviy 
nazorati ostida bo‘lgan mustaqil daromad markazlari vazifasini bajaradi. 
Qayta tarkiblashtirish strategiyasi ichki kapitallar bozori strategiyasi 
turlaridan biridir. Ular o‘rtasidagi farq korporatsiyaning o‘rta korxonalar 
faoliyatiga aralashuv darajasidadir. Qayta tarkiblanadigan korxonalar odatda 
tashkil qilish va rivojlantirish jarayonida yomon boshqarilgan bo‘ladi. Maqsad 
ularga o‘z faoliyatini faollashtirishda yordam berish, o‘rta korxonalar darajasida 
yangi strategiyalarni rivojlantirish va kompaniyaga yangi moliyaviy va texnologik 
resurslarni kiritishdan iboratdir. 
Resurslarni qayta taqsimlash yuli bilan amalga oshiriladigan diversiyalashni 
mavjud va yangi urta korxonalarning bir yoki bir necha muhim funktsiyalari 
uxshash bulgan hollarda amalga oshirish mumkin. Resurslarni qayta taqsimlashdan 
maqsad kompaniya faoliyatidagi umumiy ishlab chiqarish, taqsimot kanallari, 
ilgari surish vositalari, ITTKI va shu kabilardan foydalanishda sinergizmni amalga 
oshirishdir. Shunday qilib, har bir urta korxonalarga ushbu masala mustaqil hal 

---

106
qilingandan kura kamroq xarajatlar talab qilinadi. 
Kompaniya faoliyatini diversiyalashda bunday kompaniyani boshqarish 
qiymatini ham hisobga olish talab qilinadi. Ushbu xarajatlar urta korxonalar soni 
va ular urtasidagi koordinatsiya zarurati bilan aniqlanadi. Masalan, ma‘lum bir 
sinergizm mavjud bo‘lgan 12 ta o‘rta korxonadan iborat kompaniyadagi boshqarish 
xarajatlari sinergizm bulmagan 10 ta urta korxonadan iborat kompaniyadagiga 
qaraganda kuproq buladi (10-rasmga qarang). Koordinatsiyaga ehtiyoji kuchli 
bulgan kompaniya uz mavqeini urta korxona sinergizmi orqali kuchaytirishga 
intilmoqda, deb faraz qilaylik. Koordinatsiyaga bulgan ehtiyoji unchalik kuchli 
bulmagan kompaniya esa ichki kapital bozori yoki qayta strukturalash 
strategiyasiga rioya qiladi.