Stomatologik kasalliklar profilaktikasi

Og‘ir darajali kariesni davolash.
Tashxis tutri ko‘yilgan taqdirda bu turdagi karies 
kovaklarini yosh bolalarda (1-3 yosh) ikki qatnovda davolash maqsadga muvofiqdir. Bo‘nga 
sabab, sut tishlarining qattiq to‘qima qatlamlarining doimiy tishlardagi qatlamlardan 
yupqaligidir. Chuqur karies kdvagi sut tishlarida ancha yuzarok bo‘lib, unta bir necha qatlam 
plombalarni (davolovchi malham, ajratuvchi suvli dentin fosfat-sementli prokladkalar va doimiy 
plomba qatlami) sifatli qilib joylashtirish mushkuldir. Bunday holda plomba tezda ko‘chib, 
tushib ketadi. 
Bemor birinchi bor kelganda kovak tozalanib yuvib, kuritilib, tubiga davolovchi malham 
pastalar (evgenol-timolli, evgenolli, kalstin, kalmestin kabilar) kuyilib, ustidan paxta tampon 
bilan ajratib, suvli dentin bilan berkitiladi. Bu xildagi plomba bir necha kun mobaynida (bir 
xaftagacha) saqlanadi. Shu vaqt ichida malham pasta anchagina qotadi va suvli dentin taglik 
qo‘yishga hojat kolmaydi. Bemor ikkinchi bor kelganida kovakdan vaqtinchaliki plomba, paxta 
tampon olib tashlanib, yuza fosfat sement prokladkasi ustidan silidont yoki boshqa biror xil 
mustahkam plomba qo‘yiladi.
Katta yoshdagi maktab bolalarida I sinfga mansub karies kovaklarydi plombalash katta 
oziq tishlarda birinchi qatnovda tugatiladi. Chunki doimiy tishlarda chuqur karies kovagining 
o‘lchamlari ko‘p qavatli plombalar qo‘yish uchun imkon beradi. 
 
Tish fissuralari 
- bu tish taraqqiyoti, o`sishi va shakllanishi davrida uning emal qavatida 
yuzaga kelgan tabiiy burmalar oralig`ida hosil bo`lgan tirqish bo`lib, ovqat chaynash paytida 
maydalangan oziq mahsulotlari, mikroorganizmlar kirib qoladi. Buning natijasida ovqat 
qoldiqlari bijg`ib sut kislotasi hosil bo`lishi oqibatida, karies jarayoni vujudga kelishi mumkin. 
Yaxshi 
shakllangan 
fissuralar, 
chuqurchalar 
chaynov 
tishlarda 
yaxshi 
rivojlangan. 
Tishlar 
cho`tkalar 
yordamida 
tozalanganda 
bu 
sohalar 
yaxshi 
tozalanmaydi 
va 
natijada 
mikroorganizmlarning 
doimiy 
o`chog`i 
bo`lib 
qoladi. 
Shuning 
uchun 
am 
statistik 
ma‘lumotlar 
bo`yicha 
karies 
kasalligi 
ko`p 
uchraydigan 
sohalar, 
bo‘lar 
doimiy 
molyar 
tishlarning chaynov sohalaridir. Tish fissuralarining chuqurligiga qarab uning to`rt xili 
kuzatiladi 
 
a. Ochiq egatsimon; 
b) chuqur fissura; 
v) konussimon fissura; 
g) yopiq, chuqur fissura; 
Karies profilaktikasi maqsadida ftor saqlovchi preparatlar bilan ishlovlar paytida ayniqsa 
yopiq fissuralar sathiga ta‘sir ko`rsatishi qiyinchilik tug`diradi. Egatsimon, yuza fissuralar 
karashlari mazkur preparatlarning emal qavatiga singib kirishiga to`sqinlik qiladi. 
Yuqorida keltirilgan shart sharoitlardan kelib chiqib karies ko`p uchraydigan tishlar 
chaynov yuzalari profilaktikasini amalga oshirish uchun izlanishlar olib borildi. Oqibatda tishlar 
chaynov yuzalari fissuralar mavjud bo`lgan sohasini kariesdan saqlash va uning oldini olish 
maqsadida maxsus germetiklardan foydalanish foydadan oli emasligi aniqlandi. Bunday 
germetiklar (silantlar) maxsus ishlov berilgan fissurali tishlar sathiga, chaynov yuzalarga 
yotqizilib, fissura va chuqurchalarni tashqi sharoit ta‘siridan imoya qiladi. 

---

96 
Germetiklar chaynov yuzalarida mexanik barer hosil qilib, ovqatlar, mikroorganizmlar va 
so`lakning fissuralarga, chuqurchalar, egatchalarga kirishiga to`sqinlik qiladi va bu sohalarda 
karies jarayonini keltirib chiqaruvchi shart-sharoitlarga baram beradi. Germetiklar bolalarda 6-7 
yoshdan boshlab, 16-18 yoshgacha qo`llanilishi mumkin. 
Bugungi kunda tishlar fissuralarini muhrlash uchun ishlatiladigan qator germetiklar 
mavjuddir. Bo‘lardan talablarga to`liq javob beradigan, yuqori samarali hisoblangan ba‘zi 
birlarini 
keltiramiz.