|
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI QURILISH VAZIRLIGI Toshkent arxitektura qurilish instituti Muhandislik qurilish infrastrukturasi fakulteti Geodeziya va kadastr kafedrasi Yerni masofadan zondlash fanidan MUSTAQIL ISHI Bajardi :43-17 guruh Mirhosilov M
Tekshirdi: Hamidova M
Reja: 1.Stereofotosxemalar va ularni tayyorlash usullari. 2. Stereoskopik effekt va stereoskopik olchash Xulosa
Injenerlik loyiha qidiruv ishlarida relyef steroskopik oTganish zarur bo‘ladi. Bunga misol qilib suv to'playdigan gidrotexnik inshootni chegarasini aniqlashda va geologik hamda tuproq
deshifrovkasini o‘tkazishda relyefni stereoskopik o‘rganish zarur bo‘ladi. 0 ‘rtacha masshtabli va yirik masshtabli kosmik fotosuratlar uzun fokusli kameralar tanlanganligi uchun ko‘rish maydonini burchagi kichik bo‘ladi. Ba'zisini suratga olish balandligiga nisbati VN aerofotos’yomka qaraganda juda kam. Shu sababli stereomodelni vertikal masshtabi kosmik suratlarni kuzatganda gorizontal masshtabga nisbatan mayda bo'ladi. Stereokospik ko‘rishdan tashqarida relyefni mikro va mezorelyefi qoladi. Bir vaqtni o‘zida ko'rishni kengaytirib va relyefni stereokopik idrok qilish, stereofotosxema hosil qilish bilan ushbu masala yechiladi.
Stereofotosxemani tayyorlash prinsipi quyidagicha. Marshrutda har bir aerofotosurat ikki marotaba stereoskopik kuzatiladi. Bitta stereojuftda chap surat bo‘lib ikkinchi stereojuftda o‘ng surat bo‘lib kuzatiladi. Agar har bir suratni chap va o‘ng qismini belgilab individual usulda kesib, ularni alohida asosga yopishtirib fotosxema hosil qilinadi. Ushbu fotosxemani stereoskop bilan kuzatib marsh- rutni stereomodeli hosil qilinadi. Kesilgan aerosuratlarni ayrim qismlari zarur bo'lmay qoladi (bular suratda shtrix bilan ko‘rsatilgan). Stereofotosxema — bu bir birini qoplovchi aerosuratlami chap va o‘ng qismlaridan tuzilgan juft fotosxema stereofotosxema ko‘p marshrutli boMishi mumkin
. Bir marshrutli stereofotosxemalarni qismlarini birlashtirish orqali hosil qilinadi. Montaj qilishda chiziq bo'yicha individual kesish usuli qo‘l- laniladi. Bir yoki ko‘p marshmtli stereosxemalarni montaj qilishda kesiluvchibalandligi iloji boricha bir xil bo'lishi kerak. Stereofotosxema bilan ishlash qulay va samarali stereofo- tosxemani juft nuqtalar xususiy turi bu anaglifik stereofotosxema. U rangli fotoqog‘ozni hitta yo'nalish (polosa) qizil va ko‘k yashil yomglik filtrlari yordamida aerosuratlarni va o‘ng qismini navbat bilan bosib chiqarish usulida tayyorlangan, natijada ikkita rangdagi fotografik tasvir hosil boladi.
Stereoskopik effekt va stereoskopik olchash
Stereoskopik aeros'yomkada stereoskopik ko‘rishni qo‘llanishi o'lchash aniqligini ta'minlash bilan bir vaqtda joyni stereoskopik fazoviy modelini hosil qiladi. Stereoskopik aeros'yomkada joydagi uchastka maydonini fotog- rafik tasviri tushirilgan ikkita aerosurat stereoskopik ko‘rib chiqiladi. Buning natijasida stereojuft hosil bo'ladi. Bunda kuzatuvchi joyning fazoviy modelini ko‘radi. Stereoskopik modelni hosil qilish uchun har bir ko'z bitta stereojuft aerosuratning tasvirini ko‘rishi kerak. Stereojuft aerosuratlarni joylashishiga qarab to‘g‘ri va teskari va nol stereoeffekt hosil bo'ladi.
To‘g‘ri stereoeffektda kuzatuvchini chap ko‘zi chap stereojuft aerosuratni o‘ng ko‘zi o‘ng stereojuft aerosuratni ko‘rishi kerak. Aerosuratlami boshlang'ich yo'nalishi kuzatuvchini ko‘z bazisiga to‘g‘ri va parallel joylashishi kerak Stereojuft nuqtalarni bo'ylama parallakslarini farqi kuzatuvchini ko'zida fiziologik parallaks hosil qiladi. Natijada stereoskopik model hosil boladi Bunday holatda aerosuratlarni ko‘riishda nurlarni yo‘li aeros'yomka vaqtidagi nur yo‘liga mos bo‘ladi. Natijada balandlik joyni stereoskopik modelida balandlik bo‘lib ko'rinadi. Teskari stereoeffektda kuzatuvchini chap ko‘zi o‘ng stereojuftni, o‘ng ko‘zi chap stereojuft aerosuratni ko‘rishi kerak. Bunda boshlang'ich yo'nalishlar aerosuratlar yo‘nalishiga to‘g‘ri, ko‘z bazisiga parallel joylashishi kerak
Streoeffekt hosil qilishda aerosuratlarni joylashishi a- to’g’ri streoeffekt б-teskari stereoeffekt в-nolli stereoeffekt
. Bunday holatda bo'ylama parallakslar farqi o‘zini ishorasini o‘zgartiradi. Natijada hosil bo'lgan stereoskopik model relyefni teskari tasvirini ko‘rsatadi. Balandlik chuqurlik bo'lib chuqurlik esa balandlik bo‘1ib ko'rinadi. Nol streoeffektda aero- suratlar yo'nalishi perpendikulyar, aerosuratni tegishli nuq- tasidan o'tuvchi to‘g‘ri chiziq kuzatuvchini ko‘z bazisiga parallel joylashishi shart. Bunday holda aerosuratdagi nuqta ordinatalari ko‘z, bazisiga parallel joylashadi va ho'ylama parallaks hosil bo'Iadi ularni farqi nolga teng Kuzatuvchi fazoviy model o'rniga tekislikni ko'radi. Stereoskopik aeros'yomkada asosan to‘g‘ri stereoeffekt qo'llaniladi. Maxsus asboblar yo'qligida ham aerosuratlami ko‘rish orqali stereoeffekt hosil qilish mumkin. Ammo bunday stereoskopik model hosil qilish ko‘zga katta og‘irlik tushiradi va noqulay.
Xulosa Xulosa Injenerlik loyiha qidiruv ishlarida stereoskopik ko’rishni ahamiyati katta bo’lib , relyefni yaqindan o’rganishga imkon beradi. Nafaqat relyefni o’rganishda , balki geologik tarkibni va tuproq deshifrovkasini o’tkazishda ham muhim ahamiyatga ega . Foydalanilgan adabiyotlar 1,M.S. AKBAROV, Dj.K. MUXITDINOV ‘’FOTOGRAMMETRIYA ‘’
Do'stlaringiz bilan baham: |
