Стенограммаси 2022 йил 05 апрель Урганч шаҳри

т.ф.д., проф. И.Д.Эшметов: Ҳурматли раис саволлар бўлди, жавоб қониқарли.
Раис: Сўз т.ф.д., проф. Юсупов Фарход Махкамовичга. Марҳамат Фарход Махкамович!
т.ф.д., проф. Ф.М.Юсупов
Савол: Бурғулаш эритмасининг таркибини биламиз. Диссертация иши бурғулаш эритмаси таркибини ўзгартириш орқали унинг ишини такомиллаштириш ҳақида. Шулардан келиб чиқиб биринчи саволим қуйидагича эди: Сиз қўллашни таклиф қилаётган кимёвий реагент бурғулаш эритмасининг айнан қайси моддасига таъсир кўрсатади?
Жавоб: Савол учун Раҳмат. Биз қўллашни таклиф қилаётган кимёвий реагент, яъни СД-1 бурғулаш эритмасидаги гил минералларга бевосита таъсир кўрсатиб уларнинг ҳароратга чидамлилик ва мойловчи хусусиятларини оширади, шу билан бирга корка ёпишқоқлиги ва ишқаланиш коэффициентини пасайтиради.
Савол: Авторефратда чуқур қудуқлар деган ибора бор. Чуқур қудуқ деганда қандай чуқурлик назарда тутилган?
Жавоб: Чуқурлиги 1500 метрдан ошадиган қудуқлар назарда тутилган.
Савол: Кейинги савол. Бизга маълумки қудуқларда чуқурлик ошган сари ҳарорат ҳам ошиб боради. Сиз қўллашни таклиф қилаётган реагент шундай юқори ҳароратли муҳитларда ўзини қандай намоён қилади? Масалан қудуқ тубида ўта юқори чуқурликларда тубдаги ҳарорат 1000-2000 ⁰С гача кўтарилиши мумкин, ўшандай ҳолатларда реагент ўзини қандай тутади?
Жавоб: Юқорида айтиб ўтилганидек СД-1 реагенти гил минералларининг гил хусусиятларини оширганлиги сабабли, юқори ҳароратларда ҳам ўз хусусиятларини йўқотмайди ва яхши намоён қилади. Таъкидлаб ўтилган қудуқ тубида юзага келиши мумкин бўлган 1000-2000 ⁰С ҳарорат эса, нуқтавий ҳарорат бўлиб, у бурғулаш эритмасига жуда катта таъсир кўрсатмайди ва таъсир кўрсатганда ҳам эритманинг ўртача ҳароратини 120 ⁰С гача кўтариши мумкин. Таклиф қилинаётган реагент эса бундай муҳитларда ҳам ўзини яхши намойиш этиши дала синов тажрибаларида кузатилган.
Раис: Сўз т.ф.д., Тоғашаров Ахат Салимовичга.
т.ф.д. А.С.Тоғашаров
Савол: Сиз тадқиқотингиз натижасида бурғулаш эритмалари учун рецептура ишлаб чиқган экансиз. Шу рецептураларда фосфолипид ва триацилглицерид аралашмаси қўлланилаётганини таъкидлагансиз. Биринчи саволим, шу аралашмада юқорида айтиб ўтилган моддаларнинг миқдорий нисбати қандай?
Жавоб: Саволингиз учун раҳмат. Бу аралашмада асосий миқдорий улушни фосфолипид ташкил қилади, яъни ўртача 73-75% кўрсатгичга эга. Триацилглицериднинг миқдорий улуши эса ўртача 25-27% ни ташкил қилади.
Савол: Кейинги савол. Гидратация жараёнида 2% лимон кислотасининг сувли эритмасидан фойдаланган экансиз. Бурғулаш эритмаси кўрсатгичлари келтирилган жадвалларингизда pH кўрсатгичи 9-10 оралиғида. Саволим шуки, лимон кислота шундай муҳитда қандай таъсир этади?
Жавоб: Аслини олганда эритмадаги бундай даражадаги pH кўрсатгичлари гидратация жараёнида лимон кислотасидан фойдаланганлик оқибатидир. Шу билан бирга айтиб ўтиш жоизки биз ишлаб чиқган мойловчи реагентимизни қўллаган ҳолда тайёрлаган эритмани саноат синовидан ўтказганимизда лимон кислотасининг салбий таъсирлари намоён бўлмади. Хулоса, бундай муҳитда лимон кислота бурғулаш эритмасида салбий оқибатларга олиб келиш хусусиятги эга эмас, чунки унинг миқдорий улуши жуда ҳам кичик.
Савол: Охирги савол. Тақдимотингизда бурғулаш эритмасига СД-1 номли реагент қўшганлигингиз ҳақида айтиб ўтдингиз. Шу СД-1 реагентининг таркибини айтиб ўтсангиз.
Жавоб: Саволларингиз учун раҳмат Ахат Салимович. СД-1 реагенти бу биз юқорида айтиб ўтган фосфолипид ва триацилглицеридларнинг аралашмасидир. Ҳар бир ишланмага ном берилиши тўғри бўлади деган фикрда ушбу аралашмамизга СД-1 деб ном берагн эдик.