Statistik fizika nazariy fizikaning asosiy tarkibiy qismlaridan biri bo’lib, juda ko’plab zarralardan tashkil topgan fizik tizimlar (makrotizimlar) xususiyatlarini o’rganish bilan shug’ullanadi

43.Birinchi hil faza o’tishlar. Fazalar muvozanat tenglamasi.153.
Ximik potensial μ - ni bevosita tajribada o’lchash mumkin bo’lmaganligi sababli, fazalar muvozanatini anglatuvchi μ⁽¹⁾= μ⁽²⁾ shartidan bevosita amalda p=p(T) bog’lanishni aniqlash mumkin emas. Ammo p(T) - egri chizig’iga tegishli bo’lgan differensial tenglamasini hosil qilishimiz mumkin. Agar fazalar muvozanati egri chizig’i bo’yicha p,T - lar o’zgarsa, unda μ⁽¹⁾ va μ⁽²⁾ -lar o’zaro tengligi ham saqlanadi. Yuqorida berilgan (4.2) dμ⁽¹⁾, dμ⁽²⁾ differensiallarni biridan ikkinchisini ayirishdan:
(v₁-v₂)dp-(s₁-s₂)dT=0 bo’ladi, ya’ni: (5.1)Termodinamika ikkinchi qonuniga muvofiq deb olish mumkin. Bu yerda q₁₂ - kattaligi 2 - fazani 1 - fazaga o’zgartirish uchun talab etiladigan bir molekulaga mo’ljallangan issiqlik miqdori (yashirin issiqlik miqdori).
(5.2)tenglamasiga Klapeyron - Klauzius tenglamasi deyiladi.
Agar turlicha T - lar uchun q₁₂ - tajribada o’lchangan bo’lsa va ikkala faza uchun v₁=v₁(T,p), v₂=v₂(T,p) - holat tenglamalari ma’lum bo’lsa (5.2) formulasini integrallash mumkin. Buning uchun termodinamika uchinchi qonuniga muvofiq entropiya ifodasidan foydalanamiz:
bu yerda: s₁ va s₂ - birinchi va ikkinchi fazalar solishtirma issiqlik sig’imlari. Demak,
(5.3)Bundan belgilangan T temperaturada, agar s₁≥s₂ bo’lsa, q₁₂>0 bo’lishi ko’rinib turibdi. Ko’pchilik jismlar uchun v₁>v₂ va T - ko’tarilishi bilan bosim oshadi.Yuqorida bayon etilgan faza o’tishlariga birinchi tur faza o’tishi deyiladi. Turlicha fazalar turli fizik xususiyatlar bilan tavsiflanadi. T va p - lar doimiyligida o’tadigan faza o’tishlari vaqtida v - solishtirma hajm, hamda s - entropiya va ularning T va p - lar bo’yicha hosilalari qiymatlari sakrab o’zgaradi. Klapeyron - Klauzius tenglamalarida hajmlar farqi, (s₁-s₂)=q₁₂/T - entropiyalar farqi ishtirok etadi. Shuning uchun - issiqlik sig’imi, shuningdek - issiqlik kengayish va - qisilish koeffisiyentlari ham ikkala fazada turlicha bo’ladi.