Statikaning asosiy tushunchalari va aksiomalari

3.
Muvozanat shartlari tenglamalarini tuzish
.
Muvozanatlik shartlari tekshirilayotgan 
jismning, unga qo‘yilgan kuchlar va noma’lum reaksiya kuchlaridan iborat sistema uchun 
muvozanat tenglamalari tuziladi. Muvozanat tenglamalar sistemasi, jismlarning muvozanat 

---

holatlariga bog‘liq ravishda turlicha tuziladi, shu sababli ularni qanday tuzish lozimligi haqida, 
darslikning tegishli joylarida ko‘rsatib o‘tiladi. 
4.
Noma’lumlarni aniqlash, masalaning echimini tekshirish
.
Masalalarni yechishda, 
jismlarning va ularga qo‘yilgan kuchlar sistemasining chizmasini sifatli chizilishi katta ahamiyatga 
ega. Yaxshi chizilgan chizma muvozanat tenglamalarini tuzishda sodir bo‘ladigan xatoliklarni 
kamayishiga va yechimni to‘g‘ri yo‘ldan borishligiga katta yordam beradi. 
Barcha hisoblash ishlarini algebraik tenglamalar orqali olib borishlik tavsiya etiladi. Umumiy 
holda olib borilgan hisoblar, keyinchalik tenglamalarda yo‘l qo‘yilgan xatolarni tezda aniqlash 
uchun katta yordam beradi (
tenglamalardagi qiymatlar bir xil o‘lchovli bo‘lishlari shart
). 
Kuchlarning son qiymatlarini faqat masalani yechib bo‘lgandan keyingina qo‘yishlik tavsiya etiladi. 
Ushbu ma’ruzada faqat kesishuvchi kuchlar qo‘yilgan jismlarning muvozanatiga oid 
masalalarni ko‘ramiz. Ularni yechish uchun geometrik yoki analitik usuldan foydalanamiz. 
Geometrik usul
.
Jismga ta’sir etayotgan (
berilgan yoki noma’lum
) kuchlar soni uchtadan 
oshmasa, faqat geometrik usul qo‘llanilishi tavsiya etiladi. U holda jismga ta’sir etayotgan uchta 
kuchdan iborat ko‘pburchak yopiq holda bo‘lib, kuch uchburchagini tashkil etadi. Kuch 
uchburchagini qurishni, qiymati va yo‘nalishi ma’lum bo‘lgan kuchdan boshlanadi. So‘ngra hosil 
bo‘lgan kuch uchburchagidan noma’lum qiymatlarning yo‘nalishlari va modullari aniqlanadi. 
Analitik usul.
Analitik usulni qo‘llashda jismga ta’sir etayotgan kuchlarning soni ixtiyoriy 
bo‘lishi mumkin. Avvalo tegishli yo‘nalishda koordinata o‘qlarini yo‘naltirish lozim. Agar jismga 
qo‘yilgan kuchlar bir tekislikda joylashgan kesishuvchi kuchlardan iborat bo‘lsa, muvozanat 
tenglamalar sistemasi ikkita, agar jismga qo‘yilgan kuchlar fazoda joylashgan kesishuvchi 
kuchlardan iborat bo‘lsa, muvozanat tenglamalar sistemasi uchta tenglamalardan iborat bo‘ladi. 
Koordinata o‘qlarini yo‘naltirishning optimal yo‘llaridan foydalanish lozim, buning uchun 
o‘qlarning yo‘nalishini shunday tanlash lozimki, noma’lumlar iloji boricha faqat bitta o‘qqagina 
proeksiyalansa, tenglamalarni yyechish qulayroq kechadi. 
Masala.
Og‘irligi P=200 N bo‘lgan fonar, AC va BC troslarga osib qo‘yilgan. Troslarning 
gorizont bilan hosil qilgan burchaklari α =5
o
bo‘lsa, troslarning taranglik kuchlari aniqlansin
1
.