Standartlari

 
4.3. BHXS (IAS
Qarzlar 
 xarajatlar
talablarga javob beradigan aktivni sotib olinishiga, qurilishiga yoki 
ishlab chiqarilishiga bevosita tegishli 
qarzlar 
xarajatlar ushbu aktiv 
tannarxining qismini tashkil etadi. Boshqa qarzlar 
xarajatlar davr xarajati 
sifatida tan olinadi. 
Tashkilot mazkur Standartni qarzlar 
xarajatlarni hisobga olishda 
lozim. 
Standart kapitalning haqiqiy yoki hisoblab topilgan qiymatiga, jumladan 
majburiyat sifatida tasniflanmagan imtiyozli kapitalga, nisbatan 
. 
Tashkilotdan Standartni quyidagilarning sotib olinishiga, qurilishiga yoki 
ishlab chiqarilishiga bevosita tegishli 
qarzlar 
xarajatlarga nisbatan 
talab etmaydi:
(a) 
haqqoniy qiymatda baholangan 
talablarga javob beradigan 
talablarga javob beradigan aktivning, masalan biologik aktivning; yoki 
(b) 
takroriy asosda 
miqdorda ishlab chiqariladigan, yoki boshqa 
hollarda barpo etiladigan, tovar-moddiy zahiralar. 
Qarzlar 
 xarajatlar
- bu tashkilot tomonidan pul 
qarzga 
olishda amalga oshiriladigan foiz va boshqa xarajatlardir. 
talablarga javob beradigan aktiv
- bu 
foydalanish yoki 
sotuv uchun tayyor 
juda uzoq davrni zaruriy talab etadigan aktivdir.
Qarzlar 
xarajatlar quyidagilarni 
ichiga olishi mumkin: 
(a) 
BHXS 
Moliyaviy instrumentlar: tan olish va baholash
da 
izohlanganidek effektiv foiz usulidan foydalangan holda hisoblangan foiz xarajati; 
(b) 
BHXS 
Ijara ga muvofiq tan olingan moliyaviy ijara kelishuvlarga 
nisbatan moliyaviy xarajatlar; va 
(s) 
xorijiy valyutada qarz olishlardan yuzaga keladigan kurs farqlari, bunda 
ular foiz sarflariga 
sifatida hisoblangan darajada hisobga olinadi. 
Vaziyatga qarab, quyidagilardan biri 
talablarga javob beradigan 
aktivlar 
mumkin: 
(a) 
tovar-moddiy zahiralar 
(b) 
ishlab chiqarish korxonalari 

---

93 
(c) 
elektroenergiya ishlab chiqaradigan quvvatlar 
(d) 
nomoddiy aktivlar 
(e) 
investitsion mulklar. 
Moliyaviy aktivlar hamda qisqa davr mobaynida ishlab chiqariladigan, yoki 
boshqa hollarda barpo etiladigan, tovar-moddiy zahiralar 
talablarga javob 
beradigan aktivlar 
hisoblanmaydi. Sotib olinganda ular 
foydalanish yoki sotishga tayyorga aktivlar 
talablarga javob beradigan 
aktivlar 
hisoblanmaydi. 
Tashkilot 
talablarga javob beradigan aktivning sotib olinishiga, 
qurilishiga yoki ishlab chiqarilishiga bevosita tegishli 
qarzlar 
xarajatlarni ushbu aktiv tannarxining qismi sifatida kapitalizatsiya qilishi lozim. 
Tashkilot boshqa qarzlar 
xarajatlarni davr xarajati sifatida ularni amalga 
oshiradigan davrda tan olishi lozim. 
talablarga javob beradigan aktivning sotib olinishiga, qurilishiga yoki 
ishlab chiqarilishiga bevosita tegishli 
qarzlar 
xarajatlar ushbu 
aktivning tannarxiga kiritiladi. Bunday qarz 
xarajatlar aktiv tannarxining 
qismi sifatida kapitalizatsiya qilinadi, qachonki ular tashkilotga kelgusi iqtisodiy 
manfaatlarni olib kelishining ehtimoli mavjud 
va xarajatlar ishonchli 
baholanishi mumkin 
. Qachonki tashkilot BHXS 
Giperinflyatsiya 
iqtisodiyotlarida moliyaviy hisobot berish ni 
, u BHXS 29 ga muvofiq 
qarzlar 
xarajatlarning inflyatsiyani qoplaydigan qismini aynan bir davr 
mobaynida xarajat sifatida tan oladi. 
talablarga javob beradigan aktivning sotib olinishiga, qurilishiga yoki 
ishlab chiqarilishiga bevosita tegishli 
qarzlar 
xarajatlar shunday 
qarzlar 
xarajatlarki, bunda 
talablarga javob beradigan aktiv 
sarf amalga oshirilmaganda edi, ularni chetlab 
mumkin 
edi. 
Qachonki tashkilot xususan 
talablarga javob beradigan muayyan aktivga ega 
maqsadida pul 
qarzga olsa, ushbu 
talablarga javob 
beradigan aktivga bevosita tegishli 
qarzlar 
xarajatlar osongina 
aniqlanishi mumkin. 
Muayyan qarzlar bilan 
talablarga javob beradigan aktiv 
bevosita 
aniqlash va boshqa hollarda chetlab 
mumkin 
qarzlarni aniqlash qiyin 
mumkin. Bunday qiyinchilik, masalan, tashkilotning 
moliyalashtirish faoliyati markazlashgan holda boshqarilganda sodir 
. Shu 
bilan birga, guruh turli foiz stavkalarida pul 
qarzga olish uchun bir 
qator qarz instrumentlaridan foydalanganda va ushbu pul 
guruh 
ichidagi boshqa tashkilotlariga turli shartlarda kreditga berganda ham qiyinchiliklar 
yuzaga keladi. Boshqa qiyinchiliklar, qachonki guruh yuqori inflyatsion 
iqtisodiyotlarda faoliyat yuritayotganda, xorijiy valyutalarda belgilangan yoki 
biriktirilgan kreditlardan foydalanish natijasida va valyuta kurslaridagi 
tebranishlardan yuzaga keladi. Buning natijasida, 
talablarga javob beradigan
aktivning sotib olinishiga bevosita tegishli b
qarzlar 
xarajatlarning 
qiymatini aniqlash qiyin 
va mulohaza qilish talab etiladi. 
Tashkilot xususan 
talablarga javob beradigan aktivga ega 

---

94 
maqsadida pul 
qarzga olish darajasida, tashkilot kapitalizatsiya 
qilinadigan qarzlar 
xarajatlar qiymatini davr mobaynida ushbu qarz 
amalga oshirilgan qarz 
haqiqiy sarflardan ushbu qarzlarning 
vaqtinchalik investitsiyasi 
har qanday investitsion daromadni chegirish 
orqali aniqlashi lozim. 
talablarga javob beradigan aktiv 
moliyalashtirish kelishuvi 
pul 
ayrim qismi yoki barchasi 
talablarga javob beradigan
aktiv 
sarflarga 
oldin tashkilotning qarz 
ega 
shiga va qarz 
tegishli sarflarni amalga oshirishiga olib kelishi mumkin. 
Bunday holatlarda, pul 
talablarga javob beradigan aktiv 
sarflar muddati kelguncha 
hollarda vaqtinchalik investitsiya qilinadi. 
Davr mobaynida kapitalizatsiya qilinadigan qarzlar 
xarajatlar qiymatini 
aniqlashda, bunday pul 
har qanday investitsion 
daromad amalga oshirilgan qarzlar 
xarajatlardan chegiriladi.