Standartlari

Kunlar 
Sotib olish 
Sotish 
5 kun 
160 dona 
14 kun 
380 dona 15.1 sh.b.dan 
18 kun 
50 dona 
22 kun 
270 dona 15.3 sh.b. dan 
27 kun 
560 dona 
FIFO usuli: 
Sotilgan = 200x15+380x15,1+190x15,3 = 11645 sh.b. 
Qoldiq = 200x15+380x15,1+270x15,3 - 11645 sh.b.= 1224 sh.b. 
 tortilgan usul: 

---

74 
qiymat birlik = (200x15+380x15,1+270x15,3) / (200+380+270) = 
15.14 sh.b. 
Sotilgan = (160+50+560) x 15.14 = 11657.80 sh.b. 
Qoldiq =200x15+380x15,1+270x15,3 11657.8 sh.b.= 1211.20 sh.b. 
Odatda bir-birini 
bosmaydigan (bir-birini almashtira olmaydigan) 
TMZlar moddalarining hamda maxsus loyihalar uchun ishlab chiqarilgan va 
ajratilgan tovarlar va xizmatlarning tannarxi ularga tegishli alohida xarajatlarning 
maxsus aniqlanishi 
bilan baholanadi. 
Tannarxni maxsus aniqlanishi deganda alohida xarajatlarning tovar-moddiy 
zaxiralarning alohida aniqlangan moddalariga olib borilishi tushuniladi. Bu maxsus 
loyiha uchun ajratilgan TMZlarni hisobga olishda, ular sotib olingan yoki ishlab 
chiqarilgan 
nazar, 
yondashuv hisoblanadi. Ammo, 
miqdordagi, odatda bir-birini 
bosadigan TMZlar moddalari mavjud 
a, xarajatlarning maxsus aniqlanishi 
hisoblanadi. Bunday hollarda, 
foyda yoki zarar shakllanishida oldindan belgilangan natijalarga erishish maqsadida 
tovar-moddiy zaxiralarda qoladigan moddalarni tanlash usulini 
mumkin. 
Tovar-moddiy zaxiralar tannarxi birinchi-kirim, birinchi-chiqim (FIFO) usuli 
yoki 
tortilgan qiymat formulasi orqali aniqlanishi lozim. 
, 
uning uchun bir xil xususiyatga ega 
va bir xil tarzda foydalaniladigan barcha 
tovar-moddiy zaxiralar bo
bir xil tannarxni aniqlash formulasidan foydalanishi 
shart. Har xil xususiyatga ega 
va har xil 
ishlatiladigan tovar-
moddiy zaxiralar uchun har xil tannarxni aniqlash formulalaridan foydalanish 
mumkin.
Masalan, tovar-moddiy zaxiralardan bitta operatsion segmentida foydalanish 
tarzi 
boshqa operatsion segmentida shu turdagi tovar-moddiy 
zaxiralardan foydalanish tarzidan farqlanishi mumkin. Ammo, tovar-moddiy 
zaxiralarning geografik joylashuvidagi (yoki soliq qoidalariga nisbatan) farq 
-
har xil tannarx formulalaridan foydalanishga asos 
olmaydi. 
Tovar-moddiy zaxiralarning tannarxi agar ushbu zaxiralar shikastlangan, yohud 
butunlay yoki qisman eskirgan, yoki ularning sotish narxlari kamaygan 
a, 
qoplanmasligi mumkin. Tovar-moddiy zaxiralarning tannarxi, shuningdek, ishlab 
chiqarishni oxiriga yetkazish 
baholangan xarajatlar yoki sotuvni amalga 
oshirish 
baholangan xarajatlar oshgan taqdirda ham koplanmasligi mumkin. 
Tovar-moddiy zaxiralar qiymatini tannarxdan past 
sof sotish qiymatigacha 
kamaytirish amaliyoti shunday nuqtai nazar bilan 
keladiki, bunda aktivlar 
ularning sotilishi yoki foydalanishidan olinishi kutilayotgan summadan oshmagan 
qiymatda hisobga olinishi zarur. 
Odatda tovar-moddiy zaxiralar moddama-modda sof sotish qiymatigacha 
kamaytiriladi. Ammo ayrim hollarda, bir xil yoki 
moddalarni 
guruhlashtirish 
mumkin. Bu tovar-moddiy zaxiralarning bir xil 
maqsadda yoki bir xil yakuniy 
uchun ishlab chiqariladigan, bir xil 
geografik hududda ishlab chiqariladigan va sotiladigan mahsulot turi bilan 
, hamda ushbu mahsulot turiga kiradigan boshqa moddalardan amalda alohida 

---

75 
baholana olmaydigan moddalariga tegishli 
mumkin. Tovar-moddiy 
zaxiralarning tannarxini, ularning tasniflanishi, masalan, tayyor mahsulotlar yoki 
bir operativ segmentdagi barcha tovar-moddiy zaxiralar, asosida kamaytirish 
. Xizmat 
tashkilotlar odatda alohida sotish nahi 
belgilanadigan har bir xizmat 
xarajatlarni 
. Shu tufayli, har bir 
bunday xizmatga alohida modda sifatida qaraladi. 
Sof sotish qiymatining baholanishi sotilishi kutilayotgan tovar-moddiy 
zaxiralarning summasi baholangan paytida mavjud 
eng ishonchli dalillarga 
asoslanadi. Bunday baholashda, davr tugashidan keyin 
beradigan hodisalar bilan 
bevosita 
narxning yoki tannarxning 
hisobga olinadi, 
agar bunday hodisalar davr oxiriga mavjud 
shart-sharoitlarni tasdiqlasa.
Tovar-moddiy zaxiralar sotilganida, ushbu zaxiralarning balans qiymati xarajat 
sifatida, ular bilan 
daromad tan olinadigan davrda, tan olinishi lozim. 
Har qanday tovar-moddiy zaxirani sof sotish qiymatigacha kamaytirish summasi va 
zaxiralar 
ushbu kamaytirish yoki 
bergan davrda 
xarajat sifatida tan olinishi lozim. Sof sotish qiymatining oshishi natijasida kelib 
chiqadigan tovar-moddiy zaxiralarini kamaytirishning har qanday qayta tiklash 
summasi, xarajat 
tan olingan TMZlar summasining kamayishi sifatida bunday 
qayta tiklash 
bergan davrda tan olinishi lozim. 
tovar-moddiy zaxiralarning qiymati boshqa aktivlar schyotlariga olib 
borilishi mumkin, masalan, 
kuchi bilan qurilgan asosiy vositaning tarkibiy qismi 
sifatida. Bunday usul bilan boshqa aktivlarga kiritilgan tovar-moddiy zaxiraning 
qiymati, ushbu aktivdan foydalanish muddati davomida xarajat sifatida tan olinadi.