Standartlari

shartli tannarxi
sifatida olsa 
(foydalansa), ushbu tadbirkorlik 
MHXS 
moliyaviy holat 
hisobotining har bir satrida 
modda 
quyidagilarni 
MHXS 
birinchi moliyaviy hisobotlarida ochib berishi 
kerak:
(a) 
ushbu haqqoniy qiymatlarining umumiy summasini; va 
(b) 
oldingi 
BHUTlar 
balans 
qiymatlariga 
tuzatishlarning umumiy summasini. 

---

26 
2-MAVZU. MOLIYaVIY HISOBOTNING XALQARO STANDARTLARIDA 
UMUMIY MASALALAR
 
 rejasi 
2.1. BHXS 
Moliyaviy hisobotlarni taqdim etish standartining mazmuni 
va 
2.2. BHXS (IAS
Pul oqimlari 
hisobot standartining mazmuni 
va 
2.3. BHXS (IAS
Hisob siyosatlari, hisoblab chiqilgan baholardagi 
va xatolar
2.4. BHXS (IAS
Hisobot davridan keyingi hodisalar BHXS (IAS) 21 
Valyuta kurslaridagi 
 
Mavzu 
 tayanch 
 va iboralar
 
Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlari (MHXSlar) bu Buxgalteriya 
hisobining xalqaro standartlari Kengashi (MHXSK) tomonidan chiqarilgan 
Standartlar va Sharhlardir. Ular quyidagilarni qamrab oladi: 
(a) 
Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlari; 
(b) 
Buxgalteriya hisobining xalqaro standartlari; 
(v) 
MHXSlarni Sharhlash 
a 
(MHXSShQ) tomonidan 
chiqarilgan Sharhlar; va 
(g) 
Sharhlash 
Doimiy 
(ShDQ) tomonidan chiqarilgan 
Sharhlar . 
MHXSlar 
birinchi moliyaviy hisobotlar - Tadbirkorlik 
MHXSlarga muvofiqlik 
aniq va shartsiz bildirib Moliyaviy 
Hisobotlarning Xalqaro Standartlari (MHXSlar)ni 
birinchi yillik moliyaviy 
hisobotlar.
Oldingi BHUT - MHXSlarni birinchi marta 
tadbirkorlik 
MHXSlarni qabul qilishidan bevosita oldin 
buxgalteriya hisobining asosi. 
MHXS 
birinchi hisobot davri - Tadbirkorlik 
MHXS 
birinchi moliyaviy hisobotlari qamrab olgan eng oxirgi hisobot davri. 
MHXS 
moliyaviy holat 
hisobot - 
Tadbirkorlik 
ng MHXSlarga 
sanasiga 
moliyaviy holat 
hisoboti. 
Shartli tannarx - berilgan sanaga tannarxning yoki amortizatsiyalangan 
qiymatning 
bosuvchi summa. Keyinchalik eskirish yoki amortizatsiya 
hisoblanganida tadbirkorlik 
kti aktivni yoki majburiyatni ushbu berilgan sanada 
dastlabki marta tan olgan va ushbu aktivning yoki majburiyatning tannarxi shartli 
tannarxga teng 
deb faraz qilinadi. 
Umumiy foydalanish uchun 
moliyaviy hisobotlar moliyaviy 
hisobotlar deb ataladi) bu shunday foydalanuvchilarning axborotga 
talablarini qondirishga qaratilgan moliyaviy hisobotlarki, bu foydalanuvchilar 
ularning axborotga 
maxsus talablariga moslashtirilgan hisobotlarni 
talab qila olmaydi. 

---

27 
Ahamiyatli tushirib qoldirishlar yoki buzilishlar bunda moddalarning tushirib 
qoldirilishi yoki buzilishi ahamiyatli 
hisoblanadiki, agarda ular 
foydalanuvchilarning moliyaviy hisobotlar asosida qabul qiladigan iqtisodiy 
qarorlariga, alohida yoki birgalikda, 
eta olganda. Ahamiyatlilik tushirib 
qoldirishning yoki buzilishning ular sodir 
sharoitlarni hisobga olgan holda 
aniqlanadigan hajmi va xususiyatiga 
. Moddaning hajmi yoki 
xususiyati, yoki ikkalasining birikmasi, hal qiluvchi omil 
mumkin.
Foyda yoki zarar buboshqa umumlashgan daromadning tarkibiy qismlaridan 
tashqari jami daromaddan xarajatlar chegirilganidan keyin qolgan natija. 
Boshqa umumlashgan daromad boshqa MHXSlarda talab etilganidek yoki 
ruxsat etilganidek foyda yoki zarar sifatida tan olinmaydigan daromad va xarajat 
moddalarini (jumladan qayta tasniflash 
tuzatishlarini) qamrab oladi. 
Mulk egalari bu ulushli instrumentlar sifatida tasniflangan instrumentlarning 
egalari. 
Foyda yoki zarar buboshqa umumlashgan daromadning tarkibiy qismlaridan 
tashqari jami daromaddan xarajatlar chegirilganidan keyin qolgan natija. 
Qayta tasniflash 
tuzatishlar bu joriy yoki oldingi davrlardagi boshqa 
umumlashgan daromadda tan olingan, lekin joriy davrda foyda yoki zarar sifatida 
qayta tasniflangan summalar.
Jami umumlashgan daromad bu kapitaldagi davr mobaynida operatsiyalar va 
boshqa hodisalar natijasida yuzaga keladigan 
, mulk egalari bilan 
ularning mulk egalari sifatida amal qilishidagi operatsiyalardan yuzaga keladigan 
bundan mustasnodir. 
Pul 
- naqd pul va talab qilib olguncha depozitlarni 
ichiga oladi. 
Pul 
ekvivalentlari - belgilangan summadagi pul 
oson aylantiriladigan va qiymatining 
jihatidan sezilarsiz darajadagi hatarga 
ega 
, qisqa muddatli va yuqori likvidli investitsiyalardir. Pul 
ekvivalentlari investitsiya yoki boshqa maqsadlari uchun emas, balki qisqa muddatli 
majburiyatlar 
amalga oshirish uchun foydalaniladi. Investitsiyani 
pul ekvivalenti deb hisoblash uchun, u belgilangan summadagi pul 
oson 
aylantiriladigan va qiymatidagi 
hatari sezilarsiz darajada 
lozim. 
Shu sababli, investitsiya odatda uning 
muddati qisqa 
, 
xarid qilingan paytdan boshlab taxminan uch oy yoki undan kam muddat ichida 
, pul 
ekvivalenti deb hisoblanishi mumkin. 
Ulushli investitsiyalar pul ekvivalentlariga kirmaydi, bundan ular, aslini olganda, pul 
ekvivalentlari 
holatlari istisno, masalan 
qisqa 
muddat qolganda sotib olingan va 
muddati aniq belgilangan imtiyozli 
aktsiyalar misolida kabi. Oshiqcha pul 
ularning ekvivalentlariga 
investitsiya qilish pul 
boshqarish 
hisoblanadi. 
Pul oqimlari - pul 
va pul ekvivalentlarining kirimi va chiqimi. 
Operatsion faoliyat - 
asosiy daromad keltiruvchi faoliyati 
hamda investitsion va moliyaviy faoliyat hisoblanmagan boshqa faoliyat turlari. 
Investitsion faoliyat - uzoq muddatli aktivlarning hamda pul ekvivalentlariga 
kirmaydigan boshqa investitsiyalarning sotib olinishi va chiqib ketishi. 

---

28 
Moliyaviy faoliyat - 
kapitali va qarz 
miqdori va tarkibidagi 
keltirib chiqaruvchi faoliyat.

Hisob ciyosati bu 

tomonidan moliyaviy hisobotlarni 
tayyorlashda va taqdim etishda 
muayyan tamoyillar, usullar, odatlar, 
qoidalar va amaliyotlardir. 
Buxgalteriya hisobi maqsadida baholashdagi 
- aktivlar va 
majburiyatlarning joriy holatini hamda ular bilan 
, kelgusida 
kutilayotgan manfaat va majburiyatlarni baholash natijasida, aktiv yoki 
majburiyatning balans qiymatini, yoki aktivdan davriy foydalanish summasini 
tuzatishdir. Buxgalteriya hisobi maqsadida baholashdagi 
yangi 
olinishi yoki yangi hodisalar 
berishi natijasida yuzaga keladi, va, 
shu sababdan, xatolarni tuzatish 
hisoblanmaydi. 
Oldingi davr xatolari 
bir yoki undan ortiq oldingi davrlari 
uchun moliyaviy hisobotlaridagi buzilishlar va tushirib qoldirishlardir; ular ishonchli 
axborotdan foydalanmaslik yoki 
foydalanish natijasida yuzaga keladi va 
ushbu axborot: 
(a)mazkur davrlar uchun moliyaviy hisobotlar chiqarilishi ruxsat etilganida 
mavjud 
; va 
(b)mazkur moliyaviy hisobotlarni tayyorlash va taqdim etish chog
olinishi 
va hisobga olinishi oqilona ravishda kutilishi mumkin 
axborotdir.Bunday 
xatolar matematik yanglishishlar, hisob siyosatini 
xatolar, 
yoki faktlarni 
talqin etish oqibatlarini hamda firibgarlikni 
ichiga oladi. 
Restrospektiv 
- yangi hisob siyosatini operatsiyalar, boshqa hodisalar 
va vaziyatlarga nisbatan ushbu siyosat oldin ham har doim 
tarzda 
. 
Retrospektiv qayta hisoblash - moliyaviy hisobotlardagi elementlar 
summalarinining tan olinishi, baholanishi va oshkor qilinishini oldingi davrda xatoga 
hech qachon 
tarzda tuzatish. 
Hisobot davridan keyingi hodisalar - hisobot davri tugagan sana bilan 
moliyaviy hisobotlarni 
qilish uchun tasdiqlash sanasi 
oraliqda 
yuzaga kelgan, ijobiy va salbiy, hodisalardir. Hodisalar ikki xil 
oladi: 
(a) 
hisobot 
davrining 
oxirida 
mavjud 
shart-sharoitlarni 
tasdiqlaydigan hodisalar (tuzatishlar kiritilishini talab etadigan hisobot davridan 
keyingi hodisalar); va 
(b) hisobot davridan keyin yuzaga kelgan shart-sharoitlarni 
hodisalar (tuzatishlar kiritilishini talab etmaydigan hisobot davridan keyingi 
hodisalar).