Spss дастури асосида маълумотларни қайта ишлашнинг ўзига хос психологик хусусиятлари

Ismi	Faoliyat yo`nalishi	Vazifani yechishga sarflagan vaqti, min
Yechish tezligi bo`yicha o`rni (rang)
Dilbar	Psixolog	4	2,5
Botir	Iqtisodchi	2	1
Salim	Tilchi	4	2,5
Aziza	Fizik	9	4

Аввал жадвалдаги маълумотлардан келиб чиқиб унинг хоссаларини қуйидаги кўринишда белгилаймиз. Жадвалнинг устунларининг номларини SPSS дастури жадвалининг қаторларига (―Имя‖ устунига) расмдагидек киритилди. Эътибор беринг, биз киритаѐтган жадвалда ҳозирча (―Переменные‖ режимида) Ismi, Faoliyat yo`nalishi, Vazifani yechishga sarflagan vaqti, Yechish tezligi bo`yicha o`rni унинг юқорисида (устун номи) SPSS дастурида эса уларни битта устунга киритдик (Расм 12).

Расм 12. Берилган жадвалнинг маълумотларининг хоссаларини белгилаш.
Агар SPSS дастурида бу маълумотлар киритгач ―Данные‖ режимига ўтсак унинг кўриниши бизнинг жадвалга ўхшаш ҳолга келади. Энди уни юқоридаги жадвалда берилган бошланғич маълумотлар билан тўлдирамиз (Расм 13).

Расм 13. Тайѐрланган маълумотлар жадвали.

Ўзгарувчиларнинг хоссаларини белгилаш.

Ўзгарувчиларнинг хоссаларини белгилаш SPSS дастурининг “Переменные” режимида амалга оширилади. Уларнинг баъзиларига тўхталиб ўтамиз.
Ўзгарувчиларнинг номи киритиш. SPSS дастурида «Имя» параметри ўзгарувчиларнинг номини аниқлайди. Ўзгарувчига ном бериш учун SPSS дастури маълумотларни таҳрирлаш бўлимига ўтилгач биринчи
«Имя» деб кўрсатилган устуннинг жорий катагига ном (фамилияси, туғилган сана, вақт ва шу кабилар) клавиатурадан киритилади. Унинг остидан иккинчи ўзгарувчининг номи киритилади, кейинги қаторга учинчиси ва қолганлари шу тариқа киритилади (Расм 14, Расм 15). Бир қатордан иккинчисига ўтиш учун ↑ ва ↓ тугмаларидан фойдаланилади.
Агар киритилаѐтган ном шрифти SPSS дастуридагига мос келмаса Меню→Вид→Шрифты буйруғи ѐрдамида керакли шрифт ўрнатилади. Лекин дастурнинг ишлаши учун маълумотларни лотин графикасида киритиш тавсия қилинади.
Ўзгарувчиларнинг номларини киритиш учун қуйидаги амалларни бажарамиз:

1. 
   Name сўзини киритинг ва ↓ тугмачасини босинг.
   
2. 
   jins сўзини киритинг ва ↓ тугмачасини босинг.
   
3. 
   sinf сўзини киритинг ва ↓ тугмачасини босинг.
   

Шу тариқа бошқа ўзгарувчиларнинг номлари ҳам киритилади. Ном киритилган катакдан ўнг томондаги катаклар автоматик тарзда SPSS дастурида созлаб қўйилган қийматлар билан тўлиб боради. Улар кейинчалик ўзгартирилиши мумкин.

Расм 14. Ўзгарувчиларнинг номларини киритиш. Бошланғич кўриниш.

Расм 15. Ўзгарувчиларнинг номларини киритиш. Тўлдирилган ҳолат.

Ўзгарувчиларнинг номларини киритиш бир қанча талабларга жавоб бериши лозим:

• 
  Битта жадвалда иккита бир хил ном бўлмаслиги керак;
  
• 
  Ном узунлиги 64 байтгача (символ) бўлиши мумкин (SPSS дастурининг олдинги версияларида 8 тадан ошмаслиги лозим);
  
• 
  Номнинг биринчи символи, албатта, ҳарфдан иборат бўлиши шарт;
  
• 
  Ном ҳарфлар, сонлар комбинациясидан иборат бўлиши мумкин;
  
• 
  Ўзгарувчиларнинг номларида оралиқ (пробел) бўлмаслиги лозим;
  
• 
  Ўзгарувчиларнинг номларида тагига чизиш, $,# ва @ белгиларидан фойдаланиш мумкин.
  
• 
  Номдан кейин нуқта қўйиш тавсия қилинмайди;
  
• 
  Ном охирида чизиқча қўйиш, тагига чизиш белгисини қўйиш тавсия қилинмайди;
  
• 
  Ўзгарувчиларни номлашда ALL, AND, BY, EQ, GE, GT, LE, LT, NE, NOT, OR, TO и WITH каби дастурий сўзлардан фойдаланиш мумкин эмас;
  
• 
  Номларда катта ҳарфлар, кичик ҳарфлар ѐки улар аралашмасидан фойдаланиш мумкин.
  

Биз ўзгарувчининг номини иложи борича қисқа (8-10 тагача символ) ѐзишни тавсия қиламиз. Масалан, ―текширилувчининг сарфлаган вақти‖ деб тўлиқ ѐзиш ўрнига ―вақт‖ деб киритиш мумкин.