Sportda matematika

Gavda xarakatlari
. 
Tana yozish, bukish, tik o’q atrofida ikki yonga burilish xarakati va aylanma xarakatlarini bajarishi 
mumkin. Tanada bukish xarakatini qorinning to’g’ri muskuli, tashqi qiyshik muskuli, ichki qiyshik 
muskuli, katta va kichik yonbosh - bel muskullari bajaradi. 
Tananing ikki tomonga burilish xarakati umurtqa pog’onasining bir tomonidagi bukuvchi va 
yozuvchi muskullarning bir zumda qisqarishi natijasida vujudga keladi. Bularga belni kvadrat 
muskuli, qovurg’alararo muskullar, pastki orqa tishsimon muskullar kiradi. 
Nafas olishda ishtirok etuvchi muskullar
 
Nafas olish muskullari ikkiga: nafas olish va nafas chiqarish muskullariga bo’linadi. Bundan 
tashqari bu muskullarni uchta guruxga bo’lish mumkin: a) nafas olishda ishtirok etuvchi asosiy 
muskullar, b) nafas olishda ishtiork etuvchi qo’shimcha muskullari, v) nafas olishda ishtirok 
etuvchi vositali muskullar 
 
Kukrak va qorin muskullari (
r
asm 2) 
13
Nafas olishda ishtirok etuvchi asosiy muskullardan diafragma xisoblanadi, chunki u nafaqat nafas 
olishda, nafas chiqarishda xam ishtirok etadi 
(rasm 3).
Diafragma
- kundalang targ’il muskul 
to’qimadan tuzilgan yupqa muskul. U gumbazsimon shaklda bo’lib, kukrak qafasini qorin 
bo’shlig’idan ajratib turadi. Diafragmani markaziy va eng yuqori qismi - payli markaz deyiladi. 
Atrofdagi periferik qismi esa muskul to’qimasilan iborat bo’lib, muskulli qismi deyiladi. 
Diafragmada 3 qism - tush, qovurg’a va bel qismlari farqlanadi. Tush qismi tush suyagining 
xanjarsimon o’simtasidan boshlanadi. Qovurg’a qismi 6-ta pastki qovurg’alarning tog’aylaridan va 
yoysimon paylardan boshlanadi. Bu qismda o’ng va chap oyoqchalari farqlanadi. O’ng oyoqcha 
yoysimon paylardan boshlanadi, chap oyoqcha esa oxirgi kukrak umurtqasidan va 4- ta yuqori bel 
umurtqalaridan boshlanadi. 
Chap va o’ng tomondagi oyoqchalar o’rtasida teshiklar bor. Bu teshiklardan qizilungach, adashgan 
nerv, aorta, kukrak limfa oqimi o’tadi. Payli markazning o’ng qismida teshik bo’lib, undan pastki 
kovak vena utadi. diafragmani asosiy vazifasi bu nafas olish protsessida ishtirok etish.
13