Sportda matematika

Ikkinchi gurux usullari. 
Rentgenologik usuli va uning turlari
(rentgenoskopiya, rentgenografiya). Birinchi martaba 
P.F.Lesgaft tomonidan anatomiyada qo’llanilgan. Rentgenologik usuli yordamida tirik organizmda
a’zolarni tuzilishini, joylashuvini turli funksional xolatlarda, yoshga qarab o’zgarishlarni 
o’rganishda keng foydalaniladi.
Oxirgi yillarda rangli rentgenoskopiya usuli tomografiya usuli bilan birgalikda qo’llanilib, tirik 
organizmning strukturalarini rangli tasvirda qatma-qat qatlamlarini ko’rish imkoniyatini vujudga 
keltirdi. 
Antropometrik usuli
– odam tanasining jismoniy taraqqiyot darajisini aniqlash maqsadida, inson 
gavdasining shakli murakkab tuzilganligi sababli uning o’lchovlarini aniqlashda qo’llaniladi.
Ulchashning 
2
usuli farqlanadi
– total va parsial o’lchovlarni aniqash. Total o’lchovlariga – 
tananing massasi, uzunligi va ko’krak qafasining aylanmasini o’lchovlari kiradi. Parsial 
o’lchovlariga – tananing tashkil etuvchi ayrim qism yoki zvenolarni buyiga, kundalangiga va 
aylanma ko’rsatkichlarini aniqlashi kiradi. Bu o’lchovlar asosida tanani proporsiyalarini, tana 
massasini belgilovchi tuzimlarini miqdorini aniqlash imkoniyati yaratiladi. Tana massasi tarkibini 
yog’, muskul, suyak komponentlari tashkil etadi. Komponentlarning miqdoriy ko’rsatkichlari 
asosida tana somatotipi aniqlanadi.
3. Somatoskopik usuli
- yaxlit odam tanasini yoki uni tashkil etuvchi qismlarini sirtdan 
tekshirish. Bu usul asosida ko’krak qafasining shakli, muskullarning va teri osti yog’ qatlamini 
rivojlanish darajasini, umurtqa pog’onasining qiyshiqliklarini, tana konstitutsiyasi xususiyatlarini 
aniqlash mumkin. 
Tibbiyotda bu usul 3 yo’lda olib boriladi
: a) palpatsiya - paypaslab ko’rib 
o’rganish yo’li. b) perkussiya – barmok yoki bolg’acha bilan tukillatib kurib aniqlash yuli. v) 
auskultatsiya – maxsus eshituv asboblar yordamida eshitib ko’rish yo’li. Ko’rsatilgan usullar
a’zolarni sog’lom yoki kasallangan xolatini ajratishda katta yordam beradi.
4. Endoskopik usuli
– ichki a’zolarni ichki yuzalarini va a’zolar ichida ruy berayotgan jarayonlarni 
tekshirish mumkin. Endoskop asbobi yordamida xazm tizimining a’zolarini, nafas olish
tizimining a’zolarini, yurak, qon tomirlarni, siydik ajratish tizimining a’zolarini chuqur o’rganish 
mumkin.