Sportda matematika

o’simliklarda
 
birinchi 
marta topgan.
1979 yilda nemis gistologi Fleming “mitoz” atamasini kiritdi va mitozning asosiy 
fazalarini ta’rifini to’liq berdi
. Mitoz yo’li bilan bo’linish protsessi kup xujayrali va eng sodda 
tuzilgan organizmlarda deyarli bir xilda utadi. Mitotik bo’linish natijasida xosil bo’lgan ikkita kiz 
xujayralari o’rtasida xromatin moddasi teng taqsimlanadi. Mitoz jarayoni davomida xujayrada ruy 
beradigan morfologik o’zgarishlarni 4 fazaga ajratish mumkin: profaza, metafaza, anafaza, 
telofaza. 
1. Profaza.
Bu davrda yadro burtadi, xromatin moddadan mayda donachalar shakllanadi, so’ng ana 
shu donachalardan xromatin iplari xosil bo’ladi, yadroning umumiy ko’rinishi g’ovak koptokga 
o’xshab ketadi. Keyinchalik xromatin ipchalardan xromosomalar xosil bo’ladi. Yadrocha yuqolib 
ketadi. Yadro yaqinida joylashgan xujayra markazi ikkita sentriolalarga ajralib ketadi. Sentriolalari 

---

70 
bir-biridan uzoqlashadi va asta-sekin xujayralarning qutblariga qarab xarakatlanadi va natijada 
xujayrada qutblar xosil bo’ladi. 
2. Metafaza.
Metafaza boshlanishi bilan yadro qobig’i erib ketadi va xromosomalar sitoplazmada 
erkin yotadi. Xujayraning markazida dukga o’xshash shakl xosil bo’ladi. Dukdan ingichka iplar 
xosil bo’lib, ipchalarning uchi dukdan chiqib, sentriolalarga borib birikadi. Duk ipchalari naychali 
tuzilishga ega bo’lib, mikronaychalar deb nomlanadi. Yadro qobigi yuqolgandan sung 
xromosomalar xujayraning keyinchalik bo’linadigan satxi atrofida joylashib, ekvatorial plastinkani 
xosil qiladi. Duk ipchalari xromosomalar bilan ularni maxsus qismlari - kenetoxorlari or qali 
birikadi. Metafaza davrining oxirgi bosqichlarida xar bir xromosoma ikkita teng bulaklarga - 
xromatidlarga ajralishi bilan tugaydi.
3. Anafaza.
Ona xromosomalarning ajralish yo’li bilan xosil bo’lgan xromatidalar xujayra
qutblarining sentriolalariga qarab xarakatlanadi, va keyinchalik qiz xromosomalarga aylanadilar. 
4. Telofaza.
Qiz xromosomalar qutblarga etib kelgandan so’ng, qiz yadrolari shakllanadi. 
Xromosomalar zich, kattik bo’lakchalarga sekin - asta aylanadi. Shu vaqt yadrocha paydo bo’ladi, 
xromosoma bo’lakchalaridan esa xromatin shakllanadi va atrofida esa yadro qobigi xosil bo’ladi. 
So’ng xujayra tanasi ekvatorial plastinka soxasida markazidan bo’linadi. Bu xodisa - sitokinez, 
xujayra tanasi bo’linishi deyiladi.